Onze kandidaat voor Close Up is dit keer Els Maas (60), al bijna 20 jaar loopbaanbegeleider in de kunstensector. Tijdens het interview is goed te merken dat ze mensen met werk- of zelfs levensvragen coacht: helder en geduldig beantwoordt ze de vragen. Wanneer het gesprek gaat over de mooie kanten van haar vak begint ze te stralen. Hier zit iemand die het juiste beroep heeft gevonden: het helpen van anderen om dat van hén te vinden. Ze vertelt graag hoe dat in zijn werk gaat.
Thuisbakwinkel
Els: “Een loopbaancoach begeleidt mensen met vragen rondom werk. Dat kunnen vragen zijn op het gebied van competenties of dingen waar mensen tegenaan lopen. Soms willen mensen binnen een organisatie blijven, maar zijn ze op zoek naar een andere invulling van hun functie. Het kan ook dat mensen juist een hele andere baan zouden willen, maar niet weten hoe ze dat aan moeten pakken. Ik help ze om die zoektocht concreet vorm te geven.”
“Daarnaast bestaat er een grote groep mensen die hun baan wil behouden, maar die op zoek is naar iets ‘erbij’ om voldoening uit te halen,” legt ze uit. “Ik heb een zangeres gecoacht die ook een eigen praktijk wilde opzetten in het begeleiden van kinderen. Ik sprak ook iemand die marketing doet, maar ook ambities heeft voor een eigen thuisbakwinkel.” Dan zeg ik: ‘Bak maar een brood, dan gaan we kijken of je er talent voor hebt, haha!’”
Wanneer haar hulp wordt ingeroepen door een organisatie gaat het vaak over samenwerken: welke competenties zijn nodig om succesvol samen te kunnen werken? Els: “Vroeger ging mijn vak vooral over ‘ik wil iets anders’, nu proberen we ook mensen gelukkiger te maken in hun eigen functie.”
Wisselwerking
“Goed kunnen luisteren is een belangrijke kwaliteit voor een loopbaanbegeleider,” gaat Els verder. “Je hebt goede sociale vaardigheden nodig en je moet durven doorvragen. “Je moet erachter kunnen komen wat er ónder iemands vragen zit. Bovendien is het van belang dat je elke keer opnieuw ‘neutraal’ kunt kijken naar een persoon. Iedere hulpvraag is uniek.”
Els zorgt ervoor dat ze goed op de hoogte blijft van de ontwikkelingen op de arbeidsmarkt. Culturele vacatures is daar een hulpmiddel bij, vertelt ze: “Ik bekijk de website bijna dagelijks. Vaak wijs ik mensen op het bestaan van de site of raad ik hen bepaalde vacatures aan.” Ook haar uitgebreide netwerk in dit vak helpt haar voeling te houden met de ontwikkelingen in de sector. Ze kent ondertussen veel organisaties en begeleidt zo’n 30 tot 40 mensen intensief per jaar. “Door mijn contacten door het hele land blijf ik goed geïnformeerd. Het is een wisselwerking.”
Proces van 360°
“Een traject met een loopbaanbegeleider is niet hetzelfde als een goed gesprek met een vriend(in) of een psycholoog,“ legt Els uit. “Ik richt me specifieker op werk. Van een loopbaanbegeleider mag je ook meer deskundigheid verwachten dan van een vriend(in). Een vriend of vriendin heeft die skills niet. Bovendien heeft iemand die dicht bij je staat ook altijd een belang bij zo’n gesprek en is er sprake van wederkerigheid: ‘Maar hoe gaat het nou met jóu?’. Bij een loopbaancoach speelt dat niet.”
“Die vriend of vriendin heb je trouwens wél nodig tijdens een loopbaantraject! Je hebt iemand nodig die dichtbij staat om te reflecteren op je bevindingen. Het is altijd een proces van 360°: ‘Zie jij deze competenties ook bij mij?’”
De volgende keer komt iemand dan verbaasd terug: ‘Wat ik nóu toch heb meegemaakt!’
“Soms gaan de gesprekken die ik voer wel richting de psychologie,” vult Els aan, “maar ik stuur ze dan altijd weer terug naar het werk.” Het kan bijvoorbeeld voorkomen dat iemand tegen dezelfde dingen aan blijft lopen. “Dan is er vaak een onderliggende overtuiging,” legt ze uit, zoals: ‘Ik kan het toch niet.’ Ze vervolgt: “Ik help om dat inzichtelijk te maken. Ik laat mensen hun patronen zien: hoe je ze in stand houdt én hoe je ze kunt doorbreken.” Ze moedigt cliënten vervolgens aan om ander gedrag uit te proberen. Lachend: “De volgende keer komt iemand dan verbaasd terug: ‘Wat ik nóu toch heb meegemaakt!’”
Els heeft de theater-opleiding aan de HKU gevolgd en is ook zelf op en achter het podium werkzaam geweest. In 1995 werd ze gevraagd als projectmedewerker voor Stichting PodiumKunstWerk, een organisatie die later is overgegaan in Cultuur+Ondernemen. In 2001 vestigde ze zich als zelfstandig loopbaanbegeleider, specifiek gericht op de cultuursector. “Mijn meerwaarde is dat ik de sector goed snap, ook dankzij mijn achtergrond in het theatervak. Maar, ik ken ook mijn begrenzingen en zal iemand zeker doorverwijzen naar een andere sector wanneer dat nodig is.”
Trots
In de kunstwereld identificeren mensen zich sterk met hun vak, heeft Els geleerd. ‘Hallo, ik ben violist en ik heet Els’. “Dat heeft ook consequenties voor de loopbaancoaching. Jezelf ontwikkelen betekent dan dat ook die rol waar je zo mee verweven bent, onderzocht moet worden,” legt ze uit. “Het gaat bij mensen in de cultuursector heel diep, zelfs bij het ondersteunend personeel. Er zit echt een trots. Ik merk het ook bij mezelf; cultuur betekent ook voor mij heel veel. Wanneer ik me voorstel als loopbaanbegeleider voeg ik er met een grote glimlach aan toe: “Maar wél in de cultuursector!” In deze branche gaat het over commitment, loyaliteit. Je werk betékent echt iets.”
“Dat heeft ook een keerzijde,” waarschuwt ze. “Soms slaat dat helemaal om naar ‘Ik ben het zat’.” Lachend: “Soms missen mensen de dialoog met ‘gewone’ mensen buiten de kunstsector.” Maar ook de wens directer iets voor anderen te kunnen betekenen, speelt een rol. Die verschuiving vindt ook plaats in de sector zelf, ziet ze. Ze verwijst naar de vacature van Zorggroep Drenthe waarin wordt gevraagd naar een Programmabegeleider Theater & Galerie. “Dat is een mooie ontwikkeling. Het gebeurt dus aan beide kanten.”
Gratis ontwikkeladvies 45-plussers
Eind 2018 heeft de overheid een regeling ingesteld die alle 45-plussers een gratis ontwikkeladvies biedt via een loopbaanadviseur. “Zo’n advies is juist voor mensen van deze leeftijd interessant,” vertelt Els, “en zeker voor mensen in de kunstwereld. Er gebeurt op het moment nogal wat in onze sector.” Bovendien komen er steeds meer zzp’ers bij en zij moeten hun eigen pensioen opbouwen én zelf hun functioneren beoordelen. “Het is belangrijk je op die dingen voor te bereiden. Je moet je in elk geval afvragen: ‘Kan ik dit werk vitaal en met plezier blijven doen tot mijn 68e? Kan en wil je mee in de veranderde eisen van je functie?’ “Proactief aan de slag te gaan,” is het antwoord, stelt Els. “Afwachten is geen optie. Ik begeleid een zangeres van 50. Ze heeft nu nog genoeg werk, maar haar stem gaat het niet halen tot haar pensioenleeftijd. Daar moet je over nadenken.” Het is al heel stoer om de vraag te durven stellen, vindt ze. “Een loopbaancoach kan vervolgens helpen een ontwikkelplan op te stellen voor de toekomst.”
De regeling staat open voor alle werknemers en zzp’ers vanaf 45 jaar. “Het is zaak snel aan de bel te trekken,” waarschuwt ze: “Er is veel vraag naar. Het potje bevat nu nog 10 miljoen, maar ik vermoed dat het binnen een paar maanden op zal zijn.”
Functioneringsgesprek
Zelf zou Els, nu 60, ook weleens een goed functioneringsgesprek willen. “Ik wil nog graag nieuwe dingen leren, volledig gefocust zijn.” Dan, krachtig: “Is het je opgevallen dat functioneringsgesprekken nauwelijks plaatsvinden in de cultuursector?” “Het is ook moeilijk zulke gesprekken op een constructieve manier te voeren,” legt ze uit. “Het gaat over wat je echt bezighoudt en dat wordt al snel bedreigend. Zeker tussen collega’s, bijvoorbeeld een acteur en regisseur.” “Ze zijn wel heel belangrijk,” benadrukt ze: “Mensen willen niet stilstaan.”
Els was als coach betrokken bij philharmonie zuidnederland. Als voorzitter van een onafhankelijke werkgroep hielp ze de organisatie ‘ontwikkelgesprekken’ beter te implementeren. “Ik hielp de spelregels te bepalen, zodat er voortaan zinvolle gesprekken gevoerd kunnen worden.”
Mensen zijn flexibel en kunnen veel meer dan ze denken, is Els’ stellige overtuiging. Opgewekt licht ze dit toe: “Ik hielp een violiste van 60 jaar een carrièreswitch te maken toen bij een reorganisatie haar baan ophield te bestaan. Ze had haar hele leven viool gespeeld en dacht dat ze niets anders kon. Ineens herinnerde ze zich dat ze – als geboren Amerikaanse – vroeger Engelse les had gegeven en dat ontzettend leuk had gevonden. Nu heeft ze, na een stage en het halen van haar lesbevoegdheid via NCOI, een prachtige baan op een school met veel aandacht voor cultuur. Ze richt zich vooral op kinderen die uitvallen. Haar leeftijd en achtergrond zijn nu juist haar kracht!”
Zulke mooie verhalen heeft Els legio. “Het is mijn rol om iemand te helpen het geheel te overzien en te kijken waar en hoe te beginnen. Samen hakken we het grote veranderproces in kleine stukjes en werken we daar stap voor stap aan.” Stralend: “Dan wordt het ineens haalbaar. Dat proces vlot trekken, daar word ik echt enthousiast van!”
De meeste mensen in de cultuursector werken vanuit een grote passie voor hun beroep. Het zijn vaak bijzondere beroepen. In onze rubriek Close Up zoeken we uit wat deze beroepen inhouden.