In Nederland werden in 2019 bijna 40 miljoen boeken verkocht. Daarvoor zijn enorm veel bomen en liters inkt nodig. In dit artikel bekijken we wat er in de boekenbranche wordt gedaan op het gebied van duurzaamheid.
Materiaal en distributie
Als het gaat over verduurzaming van de boekenbranche, dan ligt het voor de hand om te denken aan de productie. Hier is inderdaad veel te winnen. Papierenkarton.nl onderzocht met het project ‘Duurzaam boek’ de mogelijkheden om de productie van boeken groener aan te pakken. Uit het onderzoek bleek dat de vormgeving van een boek al veel milieuwinst kan opleveren: “[Er] is fors bespaard op gewicht, snijverlies en transport en het gebruik van materialen met fossiele oorsprong [werd] beperkt.” De aanbevelingen die uit dit onderzoek voortkomen, beslaan het hele productieproces. Zo wordt er onder andere aangeraden om inkt met een plantaardige herkomst te gebruiken, dicht bij huis te produceren en een drukkerij te kiezen die groene stroom gebruikt. Met deze en andere maatregelen kon volgens ‘Duurzaam boek’ een CO2-reductie van zo’n 50% worden behaald.
Ingrid Meurs is mede-eigenaar van Uitgeverij Orlando, die ernaar streeft om hun boeken zo duurzaam mogelijk uit te geven. Meurs vertelt dat zij daarbij inderdaad letten op onder andere materiaal en transport: ‘Wij drukken altijd op FSC-papier [een keurmerk voor duurzaam bosbeheer – red.], dat is wat de meeste uitgevers al doen, maar wij drukken ook altijd in Nederland, zodat onze boeken niet door heel Europa worden vervoerd. […] Verder proberen we niet te hoge oplages te drukken om zo papierverspilling tegen te gaan.’
Daarnaast noemt Meurs de keuze voor bepaalde lettertypes, iets dat ook het onderzoek ‘Duurzaam boek’ aanbeveelt. Meurs: ‘Sommige lettertypes schijnen minder inkt te verbruiken dan andere.’
Uitdagingen en voordelen
Uitgeverij Orlando wil graag bijdragen aan een betere wereld. Meurs vertelt dat ze daarom ook samenwerken met onder andere Oxfam Novib en organisaties steunen die zich ook inzetten op het gebied van duurzaamheid. Daarnaast reizen de medewerkers van de uitgeverij zoveel mogelijk met de trein, printen ze op kantoor zo min mogelijk en nemen ze andere duurzame maatregelen in het dagelijkse werk.
Toch zijn er ook uitdagingen: ‘Het drukkerijwezen en uitgeefbedrijf [is] een vrij traditionele sector. Wij zelf verkiezen ook een papieren boek boven een e-book. We hopen dan ook alleen boeken uit te geven die hun weg naar de lezer vinden. We blijven ons inspannen onze boeken te verkopen, ook na een paar jaar, zodat ze niet vernietigd hoeven te worden.’
Ebooks
Maar zijn digitale boeken echt duurzamer dan papieren boeken? Dat blijkt af te hangen van het aantal boeken dat er wordt gelezen. Om een eerlijke vergelijking te maken moet je de gehele levenscyclus van een boek afzetten tegen de productie en het gebruik van een e-reader. Uit een onderzoek van KVK Drukwerk blijkt dat de hoeveelheid energie, water en materiaal die nodig is om één e-reader te maken overeenkomt met het produceren van ongeveer 45 papieren boeken’.
Daarnaast werd de uitstoot van transport en die van klanten met een ritje naar de boekenwinkel vergeleken met de energie die het kost om e-books te downloaden en je e-reader op te laden. De conclusie van dit onderzoek: ‘Als een lezer eens in de vijf jaar een nieuwe e-reader aanschaft, is de e-reader de duurzamere optie wanneer deze lezer meer dan 20 boeken per jaar leest. Voor lezers die minder dan 20 boeken per jaar lezen is het papieren boek milieuvriendelijker.’
Bibliotheek
Helemaal duurzaam is het gebruik van de bibliotheek. Een individueel boek wordt hier meerdere keren uitgeleend en zo als vanzelfsprekend gerecycled. In 2012 werd de meest duurzame bibliotheek van Nederland gekozen. De winnaar was Bibliotheek Groningen, de jury roemde de voorbeeldfunctie, en het feit dat deze organisatie zelfs een domeinspecialist duurzaamheid heeft.
Uit een onderzoek van ProBiblio bij de bibliotheken in Drenthe bleek dat mensen bibliotheken per definitie al duurzaam vinden, een bibliotheeklid zegt daarin: ‘Het is eigenlijk een schoolvoorbeeld van de deeleconomie.” Ook waarderen mensen het als de bibliotheek zelf milieumaatregelen neemt, zoals het kiezen of je een bon wilt printen en de verkoop van afgeschreven boeken. Daarnaast vinden leden het belangrijk dat de bibliotheek goed bereikbaar is met de fiets of het openbaar vervoer.
Lezers vinden duurzaamheid dus belangrijk en dat geeft uitgeverijen, drukkers en bibliotheken een goede reden om hier aandacht aan te besteden. Dankzij nieuwe technologieën en meer onderzoek, wordt steeds duidelijker op welke manieren de boekenbranche kan verduurzamen.