Culturele vacatures

Multi-jobbing in Nederland: nood of deugd?

In 2022 had 8,7 procent van alle werkenden in Nederland een tweede baan naast hun hoofdbaan. Mensen die op deze manier twee of meer banen combineren, waarvan er ten minste één een (parttime) baan in loondienst is, noemen we ook wel ‘multi-jobbers’. Dit geldt dus ook voor iemand die naast een baan in loondienst tevens werkzaam is als zzp’er. In dit blog nemen we deze trend op de arbeidsmarkt onder de loep.

De redenen waarom mensen kiezen voor meerdere banen naast elkaar lopen uiteen. Zo is het voor de een een keuze geboren uit financiële noodzaak, voor anderen het gevolg van het feit dat ze bij hun hoofdbaan graag meer uren zouden werken maar dit niet mogelijk is, en soms komt het iemand gewoon aanwaaien. Daarnaast is er een aanzienlijk aantal multi-jobbers, zelfs bijna de helft, dat aan deze manier van werken de voorkeur geeft over het hebben van één baan vanwege de afwisseling die het biedt, of uit interesse in het opdoen van verschillende soorten werkervaring.

Voor Lotte Krakers, momenteel fulltime zzp’er maar voorheen multi-jobber, was het een combinatie van factoren. “Toen ik begon met werken begon ook mijn schrijverschap,” vertelt Lotte. “Naast het werken aan mijn boek heb ik ook andere schrijfklussen. Zo schrijf ik stukken voor (literaire) tijdschriften, en was ik bijvoorbeeld copywriter voor de VARA Gids; een vaste wekelijkse freelance opdracht die ik nog steeds doe. Dit soort freelance opdrachten heb ik lange tijd gecombineerd met wat vastere banen. Zo heb ik in loondienst bij uitgeverijen gewerkt, maar bijvoorbeeld ook bij het Letterenfonds. Omdat ik destijds echt nog beginnende was, waren mijn banen in loondienst ook geen fulltime aanstellingen, maar bijvoorbeeld vervanging van zwangerschapsverlof voor een paar dagen per week. Dat vulde ik dan aan met zzp-inkomsten.”

Het feit dat Nederland een echte parttime-economie heeft met veel zelfstandigen maakt dat ons land bij uitstek geschikt is voor het fenomeen van multi-jobben, zo stelt socioloog Stef Bouwhuis, die hiernaar onderzoek deed. Het komt in Nederland dan ook meer voor dan in andere Europese landen. Nederlanders hebben relatief veel mogelijkheden om hun werksituatie in te richten op een manier die bij hen past. Heb je bijvoorbeeld een stabiele parttime kantoorbaan, maar ben je daarnaast ook een liefhebber van beeldende kunst of geschiedenis, dan zou je ervoor kunnen kiezen naast je kantoorbaan als rondleider in een museum aan de slag te gaan. Ook is het vaak zo dat mensen die als zzp’er werken en bijvoorbeeld een eigen praktijk of klein bedrijf hebben waarmee ze niet genoeg verdienen om in hun levensonderhoud te kunnen voorzien, ervoor kiezen om daarnaast ook een baan in loondienst te nemen. Op die manier kunnen zij zowel een passie najagen als ook financiële stabiliteit waarborgen.

Multi-jobben kan dan ook bijdragen aan verhoogd werkplezier. Niet alleen vanwege de hierboven genoemde reden, maar ook omdat veel mensen het prettig vinden om verschillende dingen te doen en wat variatie in hun werk te hebben. Als multi-jobber kun je verschillende soorten werk proberen om te zien wat bij je past, ontmoet je doorgaans meer mensen, en train je uiteenlopende vaardigheden. Zo kan het hebben van meerdere banen dus een verrijking van de persoonlijke (werk)ervaring betekenen.

Ik heb brede interesses en hoefde me op deze manier niet op één ding toe te leggen.

“Ik vond het erg leuk om zowel bij de uitgeverij te werken als met journalistieke dingen bezig te zijn, en daarnaast ook met mijn eigen schrijven,” legt Lotte uit. “Ik heb brede interesses en hoefde me op deze manier niet op één ding toe te leggen. Daarnaast gaf het ook wel een idee van vrijheid. Zo van, ‘als het bij de uitgeverij niks wordt, dan heb ik altijd nog dit andere werk’. Dat is een veilige gedachte. Tegelijkertijd was het multi-jobben toch deels noodgedwongen, financieel gezien, en zorgde het vaak ook voor een soort onrust. Met andere woorden, hoewel de flexibiliteit die het multi-jobben bood mooi meegenomen was, bleef het toch een beetje van de nood een deugd maken. Als ik die schrijfambitie niet had gehad en bijvoorbeeld in de zorg werkzaam was geweest, dan had ik denk ik toch liever in loondienst gewerkt.”

Er zijn dus ook minder positieve kanten aan het multi-jobben. Voor sommige mensen kan het combineren van meerdere banen tegelijkertijd veel stress opleveren. Multi-jobbers voelen zich vaak zwaarder belast en ervaren een hogere werkdruk, omdat ze over het algemeen meer uren werken dan mensen met één baan of in de knel komen met het plannen van hun werkzaamheden.

Lotte: “Wat ik misschien wel het lastigst vond aan het combineren van zzp-opdrachten en loondienst was dat wanneer je met je baan in loondienst bezig bent, die andere opdrachten nog altijd in je achterhoofd zitten. Je zzp-opdrachtgever is zich er vaak niet van bewust dat je gewoon op kantoor aan het werk bent, dus dan krijg je een mailtje op je persoonlijk adres van hee, had je nog gedacht aan dit of dit? Maar dan ben je met je hoofd bij iets heel anders en moet je dus vaak schakelen. Of je gaat het dan misschien stiekem tussendoor doen op kantoor, en dan voel je je daar weer een beetje schuldig over omdat je onder werktijd van je werkgever met een opdracht bezig bent. Ik was nooit met mijn volle aandacht bij het één of het ander. Ik schreef meestal op de dagen dat ik vrij was van mijn baan in loondienst, dus ik kaderde het wel echt zo in dat de ene dag was voor het werken in loondienst, en de ander voor het schrijven. Maar dan kwam het er toch nog wel vaak op neer dat dat laatste dan in het weekend gebeurde. Het onderscheid tussen vrij zijn en aan zzp-dingen werk werd op een gegeven moment een beetje troebel.”

Ik was nooit met mijn volle aandacht bij het één of het ander.

Ondanks de vaak hogere werkdruk en langere werkweek verdienen multi-jobbers over het algemeen minder dan werkenden die maar één baan hebben. Gemiddeld is het brutoloon van multi-jobbers ruim een vijfde lager. En dat niet alleen; ze verdienen vaak zelfs minder dan het sociaal minimum. Multi-jobben kan dus bijdragen aan meer werkzekerheid, maar ook ten koste gaan van de economische zelfstandigheid. Dit is niet per definitie het geval: er zijn ook vrij veel werkenden die meerdere goedbetaalde banen combineren. Over het algemeen genomen kan echter gesteld worden dat multi-jobbers in Nederland gemiddeld een lager inkomen hebben en twee keer zoveel kans lopen om in armoede te belanden dan werkenden met één baan, zo blijkt uit onderzoek van Wieteke Conen en Paul de Beer van de Universiteit van Amsterdam.

Het lijkt er dus op dat veel multi-jobbers zichzelf de vraag zullen moeten stellen of het verhoogde werkgeluk en de variatie die het hebben van meerdere banen kan bieden opwegen tegen verlaagde economische zelfstandigheid.

Lotte heeft er uiteindelijk toch voor gekozen volledig als zzp’er te gaan werken, en dat bevalt goed. “Ik weet eerlijk gezegd nog steeds niet wat ik had gedaan als een van mijn zzp-opdrachtgevers ooit had gezegd, ‘Hé, wil je niet liever gewoon 36 uur bij ons werken?’ Misschien had ik dat dan wel gedaan. Desondanks gaat het zzp-schap me ook heel goed af. Ik vond het eerst best spannend om fulltime als zzp’er te werken in plaats van als multi-jobber, omdat een bepaalde zekerheid toch wegviel toen ik niet meer in loondienst was. Hoewel ik nu ook een grotere opdracht heb voor de Volkskrant, zijn over het algemeen zzp-opdrachten natuurlijk wat onzekerder. Maar nu ik er een beetje mijn draai in heb gevonden merk ik ook wel dat het me juist heel veel voldoening geeft, veel kracht en zelfvertrouwen. Het is fijn dat ik het allemaal in eigen hand heb. Dat vind ik wel een leuke ontwikkeling, dat ik wat meer vertrouwen krijg in het zakenvrouw zijn.”

Ik vond het eerst best spannend om fulltime als zzp’er te werken in plaats van als multi-jobber.

Kortom, of multi-jobben al dan niet bij jou en je situatie past, is veelal een subjectieve en persoonlijke kwestie. Voor de één is het feit dat Nederland zo geschikt is om meerdere banen naast elkaar te hebben een uitkomst, voor de ander is het eerder een kwestie van noodzaak of omstandigheid dan voorkeur. Hoe de positie van de multi-jobber op de veranderende arbeidsmarkt zich de komende jaren zal ontwikkelen en of dit zal leiden tot een groei of afname van het aantal multi-jobbers in Nederland zal moeten blijken.

Bronnen:

Tekst: Myrthe Huijts, Culturele vacatures
Datum: 29/08/2024