De loopbaan van een professioneel danser is kort: gemiddeld zo’n twaalf jaar. Hoe neem je op je 35e afscheid van je droombaan? En (hoe) vind je daarna weer een nieuwe? Met 8 tips voor iedereen die ook toe is aan een nieuwe uitdaging.
Stoppen met dansen is als stoppen met roken, grapt scheidend directeur van Omscholing Dansers Nederland Paul Bronkhorst regelmatig: je wilt het eigenlijk niet en doet het pas als het écht niet anders kan. Dansen is dan ook geen gewone baan: voor veel dansers is de dans al sinds hun jeugd een allesbepalende factor in hun leven. Tamar Shahinian (43), modern danseres, stopte twaalf jaar geleden met dansen: ‘Toen ik danste, stond alles in mijn leven in het teken van dans. Het bepaalde hoe ik met mijn lijf om ging, hoe ik mijn dagen indeelde. Ik was me elke dag ontzettend bewust hoe mijn lichaam voelde. Het dansersleven was alles wat ik wilde en op goede momenten voelde het euforisch, als een soort high. Tegelijkertijd ging ik continu over mijn grenzen heen: ik ging altijd door, ook als ik moe was of pijn had.’
Bij dansers is er eigenlijk geen grens tussen wat ze doen en wie ze zijn: je bént een danser. Als die identiteit wegvalt, wie ben je dan nog?
Evelyn Bakker (31), allround danseres gespecialiseerd in hiphop, staat op het punt haar danscarrière te beëindigen: ‘Na mijn eerste dansles dacht ik: dit is het. Nog steeds is dans mijn uitlaatklep. Als ik me rot voel, dans ik. Als ik blij ben, dans ik. Ik kan er al mijn emoties in kwijt. Een sterke choreografie geeft me een kriebel in mijn buik. Dat voelt zó euforisch, dat gevoel krijg ik nergens anders van.’ Die drive en de verwevenheid van werk en privé maken het voor dansers ingewikkeld om te stoppen, ziet ook Lieke van Campen, loopbaanadviseur bij Omscholing Dansers Nederland dat alle professionele dansers in Nederland gratis loopbaanbegeleiding biedt: ‘Bij dansers is er eigenlijk geen grens tussen wat ze doen en wie ze zijn: je bént een danser. Als die identiteit wegvalt, wie ben je dan nog?’

Optelsom
Aan het besluit om afscheid te nemen van het vak gaat daarom vaak een worsteling vooraf, vertelt Lieke. ‘Soms kloppen dansers bij mij aan met vragen over de omscholingsregeling en zie ik ze vervolgens een jaar niet. Pas dan zijn ze er klaar voor om te gaan stoppen.’ Anderen verzuchten ‘had ik maar een blessure’, vertelt ze – dan was de keuze om te stoppen tenminste helder. Uiteindelijk is het vaak een optelsom, leerde Lieke. ‘Dansers ervaren bijvoorbeeld meer pijn dan voorheen én zijn toe aan een nieuwe uitdaging, of hebben geen zicht meer op de rollen of opdrachten die alle inzet te moeite waard maken.’
Evelyn herkent dat wel: ‘Het is erg confronterend wanneer iemand van achttien jou eruit danst bij een auditie. Je gaat langzaam beseffen: de leuke klussen van vroeger ga ik niet meer krijgen, ik ga nooit meer zo fit worden als toen ik midden twintig was. Er zijn bovendien in Nederland nog maar weinig opdrachten waarvan ik denk: daar wil ik staan. Als ik verder wil groeien moet ik naar het buitenland, en dat wil ik niet meer. Al die dingen samen zetten me aan het denken: wil ik dit nog wel?’
Ook voor Tamar speelden meerdere factoren een rol in haar besluit haar actieve danscarrière te beëindigen: ‘Ik wilde heel graag een gezin én had net een knieoperatie gehad. Ik voelde dat het moederschap iets anders van mij zou vragen dan mijzelf continu fysiek en mentaal pushen en die totale focus op mijzelf en de dans. Daarnaast zag ik om mij heen bij het Internationaal Danstheater dat veel vrouwelijke dansers rond hun dertigste stopten, dus dat werd ook mijn verwachting.’
Zodra iemand accepteert dat het tijd is om te stoppen, ontstaat er ruimte om na te denken over iets nieuws
Bij freelancers speelt daarnaast het verlangen naar meer bestaanszekerheid een rol, legt Lieke uit. ‘Je gaat als freelancer van de ene naar de andere opdracht, kunt er nooit van uitgaan dat je die maand een bepaald inkomen zult hebben. Op een gegeven moment breekt die onzekerheid mensen op.’ Freelancer Evelyn beaamt dit. ‘Ik ben mijn hele leven hard aan het werk geweest voor weinig geld. Het kost veel energie om een hoog niveau te bereiken in de danswereld: ik nam elke klus aan, trainde hard en was continu aan het netwerken op social media en bij danslessen door het hele land om zichtbaar te zijn voor opdrachtgevers. Dat was allemaal oké, want dans was mijn passie. Maar nu heb ik behoefte aan meer stabiliteit, wil ik dat al die inzet ook voldoende oplevert. Ik wil iets opbouwen, zoals ik ook mijn vrienden zie doorgroeien in hun vakgebied. Tegelijkertijd krijg ik voor een klus nog steeds evenveel betaald als een achttienjarige, al heb ik dertien jaar meer ervaring. Ga ik daar de discussie over aan, dan word ik vervangen.’

Vuurbal
Na veel wikken en wegen is het moment dan toch daar: je hebt voor de laatste keer het applaus in ontvangst genomen. Hoe nu verder? Sta eerst even stil bij wat het afscheid van je oude carrière met je doet, voor je op zoek gaat naar een nieuwe invulling van je werkende leven, raadt Lieke aan. ‘Zodra iemand accepteert dat het tijd is om te stoppen, ontstaat er ruimte om na te denken over iets nieuws.’ Ze helpt haar cliënten door samen met hen hun gedachten en gevoelens rondom de loopbaantransitie te ordenen en zo tot een concreet plan te komen. Ook drukt ze hen op het hart dat ze heus niet de enige zijn die zich nog niet klaar voelen om te stoppen, of nog niet weten wat ze verder willen in het leven. ‘Dat besef geeft vaak al veel rust, want de dansers die hen zijn voorgegaan hebben uiteindelijk ook hun weg gevonden.’ Wat ook helpt: tijd en geduld. ‘Ik zie een enkele keer dat iemand zich meteen weer vastklampt aan een nieuwe richting, om direct opnieuw die houvast te voelen. Maar het is net als met liefdesverdriet: je kunt snel een rebound nemen, maar zo’n relatie loopt meestal niet goed af.’
Het is net als met liefdesverdriet: je kunt snel een rebound nemen, maar zo’n relatie loopt meestal niet goed af
‘Het is een rouwproces waar je doorheen moet’, vertelt Evelyn. ‘Ik heb het best moeilijk gehad. Pas nu, na zo’n vijf, zes jaar, heb ik er vrede mee dat ik ga stoppen.’ Het gemis van het oude dansersleven en het enthousiasme over een nieuwe weg kunnen wel naast elkaar bestaan, merkte Tamar. ‘Ik miste het dansen enorm toen ik stopte. Wanneer ik voor mijn kinderen zorgde, wanneer ik studeerde, altijd voelde ik dat gemis. Maar ik wist zeker dat ik dit nieuwe leven wilde, en accepteerde dat die gevoelens daarbij hoorden.’

Het hielp haar enorm om tijdens die transitie een klankbord te hebben bij Omscholing Dansers Nederland, vertelt ze. ‘Lieke [van Campen] hield me continu scherp: wat wil ik, en waarom? Ze gaf me de ruimte om mijn gedachten en gevoelens te uiten zonder te oordelen en gebruikte beelden om mijn ideeën helder te krijgen. Zo kwamen we op een vuurbal als symbool voor mijn passie. ‘Is de vuurbal er nog?’ checkte ze dan bij een nieuwe stap. Een professional als zij begrijpt, meer dan vrienden of familie, al die verschillende werelden zo goed: het danser-zijn, de transitie, mijn nieuwe werkveld. Ze wist dat ik het als danser nodig zou hebben om in beweging te blijven, zodat mijn endorfineproductie op peil zou houden. Het was zó fijn om dat soort kleine wijsheden aangereikt te krijgen. Het voelt alsof iemand voor je zorgt, je houvast biedt in een onzekere tijd.’
Ik miste het dansen enorm, maar ik wist zeker dat ik dit nieuwe leven wilde
Waaróm dans je?
Een loopbaantraject begint met het vaststellen van de door de cliënt gewenste uitkomst, legt Lieke uit. Wat hoopt iemand middels de gesprekken te bereiken? Wil iemand de weg weten naar een specifieke nieuwe functie of zich vooral weer zeker voelen over zijn capaciteiten? ‘Ik help hen dat doel stapsgewijs zo helder mogelijk te krijgen aan de hand van concrete voorbeelden uit het verleden. Misschien is dat wat iemand wenst al eens aanwezig geweest tijdens hun loopbaan, of op andere gebieden van het leven. Hoe zag dat eruit?’
De vraag ‘wat zou je nu graag willen doen?’ is bovendien niet zo intimiderend als die lijkt. Lieke: ‘Waar het om draait is: waaróm dans je? Ook zonder de dans blijf je dezelfde persoon, met dezelfde drijfveren – al voelt dat misschien niet meteen zo. Ik ga samen met de dansers die ik begeleid op zoek naar wat hen zo aantrekt in de dans.’ Word je bijvoorbeeld enthousiast van de interactie met het publiek, het samenspel met je mede-dansers of juist van het creatieve proces in de studio? ‘Een van mijn cliënten kwam erachter dat hij vooral geïnteresseerd is in het onderzoekende deel: puzzelen met beweging en thematiek om zo tot een choreografie te komen. Die liefde voor onderzoek vond hij terug in een wetenschappelijke studie.’
‘Ik kan alleen maar dansen’
Een volgende belangrijke stap is het identificeren van overdraagbare vaardigheden en kwaliteiten die iemand dichter bij hun gedroomde doel kunnen brengen, vertelt Lieke. ‘Ik hoor vaak: ‘ik kan alleen maar dansen’. Maar dat klopt niet.’ Ze somt op: ‘Dansers kunnen hard werken, hebben veel discipline, zijn volhardend, kunnen goed samenwerken, passen zich soepel aan, hebben oog voor detail, pikken dingen snel op en hebben een groot empathisch vermogen – en ga zo maar door.’

Ook Evelyn stapte naar een loopbaancoach voor meer inzicht. ‘Ik voelde me Iost. Ik zag mezelf als danser, that’s it. Ik wist niet welke kant ik op wilde en welke vaardigheden ik bezat naast goed kunnen dansen. Nu zie ik dat ik dankzij mijn gevarieerde achtergrond als freelancer sociaal ben, goed kan leiding geven, kan inschatten welk budget er nodig is voor een project én weet hoe ik die fotoshoot of voorstelling moet organiseren. Ik heb ruime ervaring voor en achter de schermen. Dat zijn allemaal skills die ook in een ander vakgebied van pas komen.’
Om cliënten op weg te helpen in het herkennen van hun vaardigheden en kwaliteiten vraagt Lieke hen terug te denken aan de beste ervaring uit hun loopbaan. ‘Hoe heb je die prestatie kunnen neerzetten? Vaak legt iemand het dan eerst bij de choreograaf: ‘Die vond wat ik deed gewoon heel goed’. Dan vraag ik door: maar hoe kwam het dat diegene dat zo goed vond, wat heb jíj daaraan gedaan? Als je zo’n prestatie helemaal afpelt, kom je uit op een lijst met persoonlijke kwaliteiten en vaardigheden die iemand vanuit de dans heeft ontwikkeld, die ook in andere vakgebieden van waarde zijn. Die klik, wanneer iemand ineens beseft dat hij al veel kwaliteiten in huis heeft, vind ik het mooiste.’
Ook zonder de dans blijf je dezelfde persoon, met dezelfde drijfveren – al voelt dat misschien niet meteen zo
Fonkeling in de ogen
Als iemands kwaliteiten en drijfveren helder zijn, is het tijd om diens gedroomde toekomst zo concreet mogelijk te visualiseren. Stel, je hebt het idee om docent te worden. Wat doe je dan op een dag? Hoe ziet je werkplek eruit? Wie heb je om je heen? Welke gevoelens horen daarbij? ‘Zo komt iemand, als het goed is, tot een zoekrichting: een beroep of sector om nader te onderzoeken. Vervolgens gaat diegene zich oriënteren op de route die het beste bij hem past, om daar te komen waar hij graag wil zijn. In de meeste gevallen mondt dat uit in een omscholingsplan dat kan worden gerealiseerd met financiële steun van de omscholingsregeling.’
Vanaf dat moment wordt het voor haar makkelijker, lacht Lieke. ‘Ik maak me eigenlijk nooit zorgen of mijn cliënten hun studie wel zullen volhouden, of het goed zullen doen in hun nieuwe baan. Dansers zijn gepassioneerde mensen, met veel discipline. Als ze eenmaal een nieuwe richting hebben gekozen en ik zie opnieuw die fonkeling in hun ogen, dan weet ik: dat komt wel goed.’
Als dansers eenmaal een nieuwe richting hebben gekozen en ik zie opnieuw die fonkeling in hun ogen, dan weet ik: dat komt wel goed
8 tips voor een succesvolle carrièretransitie (ook voor niet-dansers)
- Sta stil bij het afscheid van je oude carrière, voordat je je op iets nieuws stort. Geef je gevoelens en gedachten de ruimte, bijvoorbeeld door erover te praten met vrienden en familie, of een professional. Loopbaanadviseur Lieke: ‘Je moet accepteren dat iets over is voordat er ruimte ontstaat om na te denken over iets nieuws.’ Geef het tijd.
- Je oude werk past niet meer bij je, maar wat wel? Ga op zoek naar wat het precies was dat jou aantrok in eerdere banen. Had je het meeste plezier van de kletspraatjes met bezoekers of juist van de rustige momenten waarop je zaken kon uitzoeken? Kijk ook naar je vrije tijd en de dingen die je als kind leuk vond om te doen.
- Ga na welke vaardigheden en kwaliteiten je al in je werkende leven hebt opgedaan. Misschien heb je snel leren wisselen tussen verschillende taken, kun je als geen ander boze klanten tot bedaren brengen of organiseer je zonder stress de leukste uitjes. Bekijk in welke functies deze vaardigheden en kwaliteiten van pas zouden kunnen komen.
- Snoer je innerlijke criticus even de mond en stel je een werkdag voor in jouw nieuwe droombaan. Welke taken voer je precies uit? Waar ben je, wat zie je als je om je heen kijkt? Wie heb je om je heen en hoe gaan zij met je om? Hoe vóel je je? Het gaat erom een duidelijker beeld te krijgen van je drijfveren: word je aangetrokken door de status van een functie of de activiteiten of contacten die erbij horen?
- Als je een beeld hebt van de functie of sector waar je nieuwsgierig naar bent, is het tijd voor de oriëntatiefase. Loop een dagje mee met iemand die dit beroep uitvoert, volg een cursus in het vakgebied of loop stage. Past de realiteit bij het beeld dat je voor ogen had?
- Onthoud dat je in je vrije tijd nog altijd plezier kunt beleven aan je ‘eerste liefde’. Freelance danser Evelyn: ‘Het gaf rust om me te realiseren dat ik mijn passie voor de dans niet hoef op te geven: ik kan lessen blijven volgen en choreografieën blijven maken. De dans zal altijd een onderdeel van mij blijven, maar nu weer in de vorm zoals het begon: als hobby.’
- Opnieuw een allesverslindende passie proberen te vinden om je werk van te maken, legt de lat verlammend hoog. Werk mag ook gewoon werk zijn, leerde Evelyn: ‘Ik zocht een functie waarbij ik hetzelfde vuurtje zou voelen als bij dans, omdat ik gewend was mijn werk vanuit zo’n drive vorm te geven. Dat lukte niet, omdat ik helemaal níets zo vet vind als dans. Een vriendin deed me inzien dat het ook niet hoeft. Ik zoek nu ‘gewoon’ een baan waar ik energie van krijg.’
- Blijf eerlijk tegen jezelf en geef de moed niet op tijdens je zoektocht naar je nieuwe droombaan, tipt oud-danser Tamar: ‘Alle negatieve momenten van mijn ‘reis’ hebben me altijd weer geleid naar iets goeds. Na mijn studie gezondheidswetenschappen kwam ik in een administratieve baan terecht waar ik me ondanks de fijne collega’s miserabel voelde. Maar: ik ontmoette er wel iemand die bij Leyden Academy on Vitality and Ageing werkte, de organisatie waar ik nu heel erg op mijn plek ben. Blijf daarom steeds dicht bij jezelf: waar sta ik en waar wil ik naartoe?’
Omscholing Dansers Nederland biedt sinds 1986 alle professionele dansers in Nederland gratis loopbaanbegeleiding (sinds 1 januari is de stichting gefuseerd met het Sociaal Fonds Podiumkunsten onder de naam Stichting Opleiding, Omscholing en Ontwikkeling Podiumkunsten). Voor dansers die tijdens hun loopbaan premies hebben afgedragen (dansers die werken bij een dansgezelschap dat valt onder de cao Toneel en Dans doen dit automatisch, freelance dansers kunnen ervoor kiezen) is er bovendien financiële steun mogelijk voor een omscholingsplan: vergoeding van studiekosten en inkomensondersteuning tijdens hun carrièretransitie.
Evelyn Bakker (31) is opgeleid tot allround danser aan het Albeda Danscollege Rotterdam en specialiseerde zich in hiphop. Ze werkt nu dertien jaar als freelancer in binnen- en buitenland en denkt erover binnenkort te stoppen met dansen. Evelyn danste voor zangeres Miley Cyrus, de MTV Europe Music Awards, The Voice van Vlaanderen, Asics en de UEFA Vrouwen Champions League, in reclames en musicals. Ook werkte ze als choreograaf voor merken als H&M en Hunkemöller. Daarnaast deed ze ervaring op bij de productie voor foto- en videoshoots, als dansdocent en zangeres. Tamar Shahinian (43) is opgeleid tot moderne danser aan de Fontys Academie in Tilburg. Tot haar 31e danste ze bij o.a. het Internationaal Danstheater, Danstheater AYA en Le Grand Cru. Na haar danscarrière studeerde ze met dank aan Omscholing Dansers Nederland Gezondheidswetenschappen aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Momenteel doet ze haar PhD-onderzoek bij Leyden Academy on Vitality and Ageing. Shahinian onderzoekt hoe dans kan bijdragen aan inclusie, connectie en communicatie, en kan worden ingezet als wetenschappelijke methode. |