De ene dag organiseert ze een talk over technologie in de cultuursector, de volgende schrijft ze een recensie over een kunstexpositie. Voor Tonya Sudiono (35) is geen dag hetzelfde. Als zzp’er beweegt ze zich tussen verschillende werelden: ze is Manager Communicatie & Kennisdeling bij Cultuurloket DigitALL, kunst- en cultuurjournalist voor NRC, maker van haar eigen kunstprojecten en betrokken bij meerdere adviesraden in het culturele veld. Hoe combineert ze al deze rollen? In een café in Amsterdam Noord praten we over haar carrièrepad, de kunst van balans houden als freelancer, hoe de cultuursector technologie beter kan inzetten en haar beste sollicitatietips.
Millennial slashie
Na een tijd in loondienst gewerkt te hebben als communicator en webredacteur besloot Tonya twee jaar geleden freelancer te worden. “Ik voel me wat dat betreft echt een millennial slashie: welke kant van jezelf kies je?” vraagt Tonya zich hardop af. “De rode draad die ik zie bij mezelf zijn de thema’s kunst, letteren, technologie en inclusie.” Vanuit deze invalshoeken beweegt ze zich tussen verschillende freelanceklussen. “Mijn verschillende rollen beïnvloeden elkaar. Door aan de fondsenkant te werken, zoals bij Cultuurloket DigitALL, leer je wat een goede aanvraag inhoudt, wat ik kon gebruiken toen ik vorig jaar zelf een subsidieaanvraag moest doen. Bij DigitALL kom ik ook allerlei kunstprojecten tegen die me inspireren voor onderwerpen waarvoor ik bij het NRC schrijf, zoals laatst een stuk over AI in de kunst. Voor mijn eigen kunstproject heb ik groepsinterviews afgenomen, waar mijn journalistieke vaardigheden weer van pas kwamen.”
“De rode draad in mijn werk zijn de thema’s: kunst, letteren, technologie en inclusie.”
Deze afwisseling en wisselwerking spreekt Tonya aan in het freelancen. “Als freelancer werk je soms een paar maanden intensief samen en dan vlieg je weer uit. Dat houdt het interessant.” Toch kent het bestaan als zzp’er ook uitdagingen. “Er zijn veel leuke klussen, maar het kan lastig zijn om meerdere opdrachtgevers tevreden te houden. Door schade en schande leer ik wel om soms nee te zeggen en mijn grenzen aan te geven. Dat is niet altijd makkelijk, vooral uit angst om te weinig werk te hebben, maar ik merk dat een doorlopende opdracht, zoals bij DigitALL, me financiële rust geeft. Het biedt ruimte om dingen los te laten. Ik probeer in mijn agenda duidelijke keuzes te maken: vandaag werk ik hieraan, morgen daaraan. Natuurlijk komt het voor dat er dingen in elkaar overlopen, maar die structuur probeer ik wel vast te houden.”
Handgeschreven boeken schrijven
Al van kinds af aan is Tonya een trouwe dagboekenschrijver. Toen ze jong was koesterde ze – naar eigen zeggen vrij pretentieus – de droom om schrijver van handgeschreven boeken te worden. “Er is gewoon iets prettigs aan met de hand schrijven, toch?” Dat ze uiteindelijk in de communicatie terechtkwam, was meer een pragmatische keuze. “Het biedt veel werkmogelijkheden, ook in de culturele sector.” Haar academische achtergrond ligt in de letteren en filosofie: ze studeerde Nederlands en filosofie aan de Universiteit van Amsterdam. “Op een verjaardag sprak ik onlangs met iemand die ook filosofie had gestudeerd en die vroeg: ‘Gebruik je dat nou in je werk?’ Mijn antwoord was: ‘Niet in directe zin, maar de manier van denken neem je overal in mee.”
Na haar afstuderen liep Tonya tegen een herkenbaar probleem aan: geen werkervaring, geen baan op niveau. “Ik werd simpelweg niet aangenomen. Twee jaar lang werkte ik in de horeca, en hoewel daar niets mis mee is, voelde het soms rot – vooral als mensen vroegen: ‘En wat doe jij?’” Toch bracht die periode haar ook iets. Ze greep creatieve kansen aan, zoals meedoen als performancer in het Stedelijk Museum Amsterdam. “Geen grote carrièrestap, maar het gaf me energie.” Nu, terugkijkend, zou ze haar jongere zelf willen zeggen: het komt goed. “De eerste stap is gewoon het moeilijkst. Maar zodra je iets op je cv hebt staan, wordt het zoveel makkelijker.”
Brug tussen cultuur en technologie
Tonya’s fascinatie voor technologie – haar masterscriptie ging over AI in literatuur en wat dat zegt over ons mens-zijn – leidde haar na haar werk als communicator bij Waag Futurelab naar Cultuurloket DigitALL. Digitale innovatie en de kunstsector lijken soms nog twee gescheiden werelden, maar Cultuurloket DigitALL probeert die kloof te overbruggen. Het loket werd tijdens de coronapandemie opgericht door private fondsen en het Ministerie van OCW om culturele organisaties te helpen bij de inzet van digitale technologie. “Veel instellingen wilden hier meer mee doen, maar hadden simpelweg niet de tijd of middelen,” zegt Tonya. Met deze regeling kunnen ze financiering aanvragen voor digitale projecten. “Aanvankelijk gingen de meeste aanvragen over livestreams en digitale platformen, omdat fysiek bij elkaar komen niet mogelijk was. Maar inmiddels zien we steeds meer plannen waarbij technologie echt wordt ingezet voor artistieke vernieuwing, zoals met VR en AI.”
Het loket voorziet ook in een behoefte van de aangesloten private fondsen. “Zij hadden geen aparte regeling voor digitale innovatie en vaak niet de technische kennis om aanvragen goed te beoordelen,” legt Tonya uit. Daarom bestaat de selectiecommissie uit vertegenwoordigers van verschillende fondsen. “Sommigen hebben een theaterachtergrond en minder technische expertise, maar juist die verschillende perspectieven maken de dialoog interessant.” Op termijn is het doel dat digitale innovatie een vanzelfsprekend onderdeel wordt van reguliere subsidieregelingen.
Samenwerking stimuleren
Binnen het loket is Tonya verantwoordelijk voor communicatie en kennisdeling. “Instellingen moeten weten dat ze bij ons kunnen aankloppen en voor welke projecten ze subsidie kunnen aanvragen. Daarnaast organiseren we talks en programma’s waarin we instellingen helpen hun digitale ideeën te ontwikkelen.” Cultuurloket DigitALL stimuleert instellingen om samen te werken en kennis te delen. “In plaats van dat elk theater een eigen platform bouwt, kunnen ze beter kijken wat er al is en hoe ze kunnen aansluiten bij bestaande initiatieven.” Soms valt op dat organisaties geneigd zijn hun project als iets exclusiefs te beschouwen. “Dit is míjn voorstelling, míjn technologie. Maar digitale innovatie is kostbaar. Waarom honderd losse platforms bouwen als je technologie aan de achterkant kunt delen?”
“Technologie is kostbaar. In plaats van dat elk theater een eigen platform bouwt, kunnen ze beter kijken wat er al is en hoe ze kunnen aansluiten bij bestaande initiatieven.”
DigitALL koppelt partijen aan elkaar en brengt organisaties met vergelijkbare plannen met elkaar in contact. “Meestal zijn instellingen daar blij mee, omdat ze niet altijd weten waar anderen mee bezig zijn. Er wordt simpelweg niet altijd over gecommuniceerd. Wij hebben als loket een breder overzicht en kunnen dat inzicht delen.” Afhankelijk van de aanvraag biedt DigitALL verschillende niveaus van begeleiding. “Sommige instellingen weten precies wat en hoe ze het willen, bij anderen bieden we begeleiding aan – dan leer je iteratief, stapsgewijs iets ontwikkelen.”
Toegankelijkheid van hybride cultuuraanbod
Tijdens de coronapandemie was er een golf aan experimenten met hybride cultuuraanbod: theaters streamden voorstellingen, musea boden online tours aan en filmhuisfilms kwamen beschikbaar via online platforms. Die urgentie lijkt afgenomen, ziet Tonya. “Soms vind ik het jammer dat de geest die er toen was, een beetje lijkt ingezakt. Voor veel mensen maakt online aanbod cultuur toegankelijker; denk aan ouderen, ouders met jonge kinderen, of bezoekers die de sociale conventies rondom cultuur spannend vinden. Waarom zou je niet met een online stream een laagdrempelige eerste kennismaking bieden?” Ook ziet Tonya kansen voor een internationaal publiek. “Ik zie soms gigantische rijen voor musea, dan denk ik: hoe kun je mensen in het buitenland betrokken laten voelen bij een expositie zonder dat ze daarvoor hoeven te vliegen? En online en offline aanbod kan natuurlijk gewoon naast elkaar bestaan – ik ben zeker niet voor de opheffing van fysiek bijeenkomen,” lacht Tonya.
“Voor veel mensen maakt online aanbod cultuur toegankelijker; denk aan ouderen, ouders met jonge kinderen, of bezoekers die sociale conventies rondom theater spannend vinden.”
Cultuursector als voortrekker in digitale wereld
Naast het stimuleren van digitale technologie in de cultuursector, vraagt Tonya zich af hoe culturele instellingen zelf ook invloed kunnen uitoefenen op platforms en technologieën. “Socialmediakanalen en digitale platforms zijn vaak supercommercieel en niet inclusief. Misschien is het nodig dat de cultuursector zich actiever mengt in deze ontwikkelingen. Als je gesteund wordt door publiek geld – zoals de meeste culturele organisaties – heb je ook een verantwoordelijkheid. Moeten we bijvoorbeeld aanwezig zijn op platforms die hate speech naar minderheden en vrouwen toestaan?” Ze pleit voor een kritische en innovatieve houding: “We moeten meer een voortrekkersrol aannemen in plaats van er achteraan te rennen. Daar zit ook een stuk creativiteit in, om te werken op basis van publieke waarden, zoals privacy. Ik snap wel heel goed dat dat lastig is, op veel platforms (zoals Mastodon, red.) moet je zelf gaan bouwen, en veel instellingen hebben de know-how en de tijd niet. Maar toch kun je wel een verschil maken; iets wat je bijvoorbeeld afgelopen tijd zag is dat veel culturele instellingen van X afgaan. Er wordt dus wel nagedacht over wat je wilt uitstralen als organisatie.”
“De cultuursector moet meer een voortrekkersrol aannemen in plaats van achter digitale trends aan te rennen. Daar zit ook een stuk creativiteit in, om te werken op basis van publieke waarden.”
Trends: AI en immersive storytelling
De inzet van AI in de cultuursector is een belangrijke trend, ziet Tonya. “AI wordt steeds vaker gezien als sparringspartner. Veel instellingen onderzoeken hoe ze generatieve AI kunnen gebruiken, maar dan wel op hun eigen voorwaarden. Bijvoorbeeld door AI-modellen te trainen met hun eigen databases, zodat ze niet afhankelijk zijn van grote commerciële systemen.” Daarnaast is immersive storytelling in opkomst. “Dat varieert van augmented reality (AR) en virtual reality (VR) tot interactieve installaties. Sommige instellingen ontwikkelen open-source toolkits waarmee anderen ook aan de slag kunnen. Een mooi voorbeeld is Thunderboom, dat een open-source AR-toolkit voor de podiumkunsten heeft gemaakt. Of Innovation:Lab, dat technologie combineert met theater en voor het project Pulse in samenwerking met Nationale Opera & Ballet AI inzette.”
DigitALL stelt als eis dat de ontwikkelde technologieën open source, openbaar toegankelijk, moeten zijn. “Commerciële technische partners houden hun code vaak voor zichzelf, maar wij willen dat innovatie de hele sector ten goede komt,” zegt Tonya. “We werken deels met publiek geld, dus vinden we dat de opgedane kennis ook publiek beschikbaar moet zijn.”
“We werken deels met publiek geld, dus vinden we dat de opgedane kennis ook publiek beschikbaar moet zijn.”
Adviesrollen: meedenken op meta-niveau
Sinds kort is Tonya toegetreden tot de Raad van Toezicht bij International Literature Festival Utrecht (ILFU). “Daar komt mijn kennis van digitale cultuur en inclusie samen met mijn liefde voor literatuur. Het is leerzaam om op een strategisch niveau mee te denken over beleid en besluitvorming. Je bent als toezichthouder de werkgever van de directeur-bestuurders, maar ook klankbord en adviseur. Laatst ging het bijvoorbeeld over het aannamebeleid. Dan denk je vanaf een meta-niveau mee: wat is op dit moment echt nodig voor de organisatie?”
In al haar werkzaamheden vindt Tonya het belangrijk om het gesprek over diversiteit en inclusie aan te gaan. “Ik hoop echt dat, ondanks de rechtse wind die wereldwijd opsteekt en het feit dat diversiteit en inclusie als thema’s soms minder prioriteit krijgen, de culturele sector zich hieraan blijft committeren. In mijn eigen werk probeer ik hier ook bewust mee om te gaan, bijvoorbeeld door te letten op representatie in content of programma’s, zodat meer mensen zich aangesproken voelen. Kleine keuzes kunnen daarin al een verschil maken.”
“Ik hoop echt dat, ondanks de rechtse wind die wereldwijd lijkt op te steken en het feit dat diversiteit en inclusie als thema’s soms minder prioriteit krijgen, de culturele sector zich hieraan blijft committeren.”
Kunstproject rond Peranakan-Chinese roots
Haar meest persoonlijke project tot nu toe is een samenwerking met haar nicht Mikki Sindhunata. “We delen een oma, maar hebben bepaalde aspecten van onze Peranakan-Chinese roots nooit echt onderzocht. Toen we de regeling ‘Houd je erfgoed levend’ van het Vfonds tegenkwamen, wisten we: hier willen we iets mee doen.” Die regeling richt zich op de ervaringen van groepen uit voormalig Nederland-Indië, waaronder de gemeenschap waartoe Tonya en haar nicht behoren. “We hebben een bewegingsonderzoek opgezet: wat betekenen die roots nu nog voor ons? Daarbij vonden we het belangrijk om niet onszelf centraal te stellen, maar het juist voor de community te doen.”
Ze organiseerden drie workshops rondom heden, verleden en toekomst, waarbij deelnemers bijvoorbeeld konden ervaren: wat doet het met mij om een traditionele Javaanse hofdans te doen? “Het was heel bijzonder om te zien wat dat losmaakte,” vertelt Tonya. “Er zijn tranen gevloeid, er zijn inzichten gedeeld. Het ging verder dan ons eigen verhaal.” Naast de bewegingsworkshops zijn er groepsgesprekken opgenomen in het Wereldmuseum Amsterdam, die uiteindelijk worden verwerkt tot een videowerk. “De representatie van deze verhalen is belangrijk, we hopen voor de zomer een publieke presentatie te geven.” Dit makerschap voelde heel anders dan haar andere zzp-werk. “Het kwam zo dichtbij! Tegelijkertijd past het ook weer perfect in het grotere plaatje van mijn werk: kunst, erfgoed, technologie en inclusie met elkaar verbinden.”
Rollen combineren en toekomstplannen
Voor Tonya is de veelzijdigheid van haar werk een bewuste keuze. “Juist de combinatie van verschillende projecten en rollen houdt me scherp en biedt nieuwe inzichten.” In de nabije toekomst wil Tonya zich verder bekwamen in haar rol als toezichthouder. “Ik volg nu een leergang ‘Goed toezicht houden’ bij Cultuur & Ondernemen.” Daarnaast gaat ze binnenkort aan de slag met de coördinatie van een boekpublicatie over ongedocumenteerde mensen voor Here to Support.
| Sollicitatietip: confidence gap en niet te veel ChatGPT “Ik las ooit over de ‘confidence gap’: dat mannen vaak solliciteren als ze aan 60% van de eisen voldoen, terwijl vrouwen wachten tot ze aan bijna alles voldoen,” vertelt Tonya. “Mijn advies is: als je een vacature ziet waar je enthousiast van wordt, probeer het gewoon. Je weet nooit precies waar een werkgever of opdrachtgever naar op zoek is. Misschien breng jij iets mee wat niet expliciet in de vacaturetekst staat, maar wat wel heel waardevol is. Dus laat je niet tegenhouden!” Daarnaast raadt ze aan om anderen te betrekken bij het sollicitatieproces. Het kan helpen om een sollicitatiebrief door iemand te laten lezen of een gesprek te oefenen met een bekende. “Dat helpt om de spanning weg te nemen. En een laatste tip: gebruik niet te veel ChatGPT, want als een brief te algemeen wordt, valt dat echt op.” |
In de rubriek Follow Up geven we gezicht en vervolg aan vacatures waarvoor via onze site is geworven. Heb jij ook een nieuwe baan gevonden via Culturele vacatures en vind je het leuk om mee te doen? Mail naar follow-up@culturele-vacatures.nl!