Nynke van der Wal is met haar 36 jaar jong voor een museumdirecteur. Sinds april dit jaar geeft ze leiding aan Stedelijk Museum Kampen. Er ging geen strakke carrièreplanning aan vooraf: leidinggeven blijkt haar simpelweg te passen als een jas. Nynke’s overtuiging is dat de collectie elke bezoeker moet kunnen raken en verwonderen. En ze heeft ideeën te over om dat nóg beter voor elkaar te krijgen.
Gevraagd naar de eigenschappen die haar tot een goede directeur maken, schiet Nynke in de lach. Na een korte pauze volgt er een serieus antwoord. “Ik ben goed in staat de grote lijnen te bepalen en in de gaten te houden, maar weet ook de staf daarbij te betrekken,” stelt ze bedachtzaam. Ze vindt het belangrijk dat beleid niet van bovenaf wordt opgelegd. Nynke: “Ik doe het niet alleen, we moeten het met zijn allen doen. Ik vind het belangrijk om open en duidelijk te communiceren naar de mensen om mij heen. Volgens mij weet je bij mij wel waar je aan toe bent. Ik denk dat dat heel prettig is.”
Nynke neemt graag het voortouw en houdt al sinds haar schooltijd van presenteren. Maar met een theoretische studie als kunstgeschiedenis kwamen de mogelijkheden van haar vak in de praktijk pas echt tot leven, merkte ze. Haar eerste baan was medewerker collectie en onderzoek bij Museum Boijmans Van Beuningen in Rotterdam. Dankzij haar leidinggevende kwaliteiten werd ze binnen een jaar projectleider en vervolgens afdelingshoofd. Nynke: “Het is snel gegaan, ja. Maar het was een natuurlijke ontwikkeling.”
Terug naar huis
Na een kleine tien jaar Boijmans werd het tijd voor een terugkeer naar haar Zwolse roots. Hier vond ze haar eerste directeursfunctie, bij Creatieve Coöperatie Zwolle (broedplaats met bedrijfsruimte voor kunstenaars en creatieven, red.). De jaren in het museumwezen lieten haar echter niet zomaar los. Nynke: “Ik miste het heel sterk: zorgdragen voor een collectie en voor historische gebouwen en bezig zijn met cultureel erfgoed, maar ook het toegankelijk maken van kunst en cultuur. Het is zo mooi om bezig te zijn met iets waarmee je mensen kunt raken, hen mee kunt nemen in een stuk geschiedenis. Dat doe je in een museum.” Toen Stedelijk Museum Kampen een directeur zocht, was de keuze dan ook niet moeilijk. Nynke: “Het is een mooi cultuurhistorisch museum met een interessante collectie. Kampen zelf is ook echt een pareltje. Daarnaast is er ruimte om hedendaagse kunsttentoonstellingen te maken, ik vind het belangrijk om daarvoor een podium te bieden. Ik dacht meteen: dit is mijn baan.”
Een museum leiden is iets heel anders dan onderzoek doen naar een kunstwerk of -stroming. Toch sluit het een het ander niet uit, meent Nynke. “Ik ben nog steeds inhoudelijk bezig doordat we met het museum tentoonstellingen maken, kunstwerken verwerven en soms onderzoek doen. De combinatie van inhoudelijk werk en het bepalen van de koers past mij goed. Maar ik sluit niet uit dat ik later weer uitgebreider met de inhoud bezig wil zijn.”
In onze tentoonstellingen willen we de actualiteit en het verleden met elkaar in gesprek laten zijn.
Originele invalshoeken
Stedelijk Museum Kampen bestaat uit twee gebouwen – het oude raadhuis en de voormalige synagoge – én heeft een tweeledige indeling: enerzijds is er de vaste cultuurhistorische collectie, anderzijds zijn er wisseltentoonstellingen met moderne en hedendaagse kunst. Een bijzondere combinatie, die originele invalshoeken oplevert, vindt Nynke. “Het is voor ons steeds een mooie uitdaging om te kijken hoe we de actualiteit aan het verleden kunnen verbinden. In onze tentoonstellingen willen we die twee met elkaar in gesprek laten zijn. Ik denk dat het een meerwaarde is dat het museum beide onderdelen in zich heeft. In onze huidige tentoonstelling bijvoorbeeld, Oog voor het oor, staat de vondst van de hedendaagse Kampense kunstenaar Jan van Driel dat Rembrandt flaporen had centraal. Van Driel heeft altijd moeite gehad met zijn eigen flaporen, dus voor hem is dat een eureka-moment. In de tentoonstelling laten we dat zien via een selectie zelfportretten van Jan van Driel en een mooi bruikleen van Rembrandt etsen.”
Verhalen vertellen
Het museum, dat onderdeel is van gemeente Kampen, kende een wat onrustige periode doordat er sprake was van een mogelijke verzelfstandiging. Die is – in elk geval voorlopig – van de baan. Nynke is druk bezig een nieuwe visie te ontwikkelen. Nynke: “Stedelijk Museum Kampen heeft heel wat meegemaakt de afgelopen jaren. Nu kunnen we weer met een frisse blik naar de toekomst kijken. Wat is de rol van het museum in Kampen en hoe kunnen wij daar verder invulling aan geven? Daarin sta ik natuurlijk niet alleen. Het is goed om het gesprek aan te gaan met culturele partners en relevante instellingen. Maar ook met de ‘gewone’ Kampenaar. Wat maakt het museum voor hem of haar interessant om te bezoeken?”
Wij vertellen het verhaal van Kampen. Tegelijkertijd: hoe kun je dat verhaal wat groter maken, zodat meer mensen zich erdoor aangesproken voelen?
Het traject is nog in de onderzoeksfase. Toch tekenen zich al enkele contouren af. Nynke: “De dubbele functie blijft voor het museum van belang. Het is van grote meerwaarde dat het museum zowel een plek is voor cultuurhistorisch erfgoed en beeldende kunst uit het verleden, als een plek om tentoonstellingen te organiseren met modern-hedendaagse kunst en daar die verbinding te leggen. Daarnaast weten we allemaal dat thema’s als inclusiviteit belangrijk zijn. Ik ben bijvoorbeeld aan het kijken hoe wij ons als museum kunnen aansluiten bij Musea Bekennen Kleur (een platform waar musea met elkaar in gesprek zijn over diversiteit en inclusie, red.). Kampen heeft als enige in Nederland een wethouder inclusie, dus dat is ook voor ons een relevant thema. Hoe zorgen we ervoor dat iedereen betrokken is bij het museum, zich er welkom voelt en er iets kan ‘halen’? Wij vertellen het verhaal van Kampen. Tegelijkertijd zijn die verhalen niet alleen maar ván Kampen. Ik denk dat het interessant is om te onderzoeken wat dat is, dat specifiek Kampense. En: hoe kun je dat verhaal wat groter maken, zodat meer mensen zich erdoor aangesproken voelen?”
Flexibele inrichting
Ook wil Nynke het museum herinrichten. De collectie staat al sinds de opening op dezelfde manier opgesteld – twaalf jaar. De collectiepresentatie moet vaker veranderd kunnen worden, vindt Nynke. “Ik zoek naar een museum dat flexibeler ingericht kan worden. Een collectie-opstelling is vaak semi-permanent, maar twaalf jaar is wel heel lang.” Ook zou ze graag wat meer ruimte willen hebben voor wisseltentoonstellingen met bruiklenen. “Daarvoor hebben we nu een geweldige synagoge en de benedenverdieping in het oude raadhuis, maar soms is er meer nodig.” De twee locaties van het museum zijn een aandachtspunt. In de toekomst moeten ze meer één geheel gaan vormen. De onderlinge afstand is slechts enkele honderden meters, maar het publiek is niet altijd op de hoogte van het bestaan van het andere deel. Nynke: “We proberen de twee gebouwen heel duidelijk aan elkaar te verbinden en mensen erop te wijzen, via bewegwijzering bij de tentoonstellingen bijvoorbeeld.” Lachend: “Helaas is het net te ver voor een luchtbrug!”
Je wilt er als museum voor zorgen dat je een plek bent waar informatie te halen valt, voor jong en oud.
Dan is er nog de Schepenzaal. In feite het belangrijkste collectiestuk van het museum, vertelt Nynke enthousiast. De oude rechtszaal uit 1545 is in zijn volle glorie bewaard gebleven en uniek in Nederland. De zaal moet de komende jaren meer bekendheid krijgen dankzij een innovatieve digitale presentatie met bijvoorbeeld hologrammen. “Zo willen we het publiek echt meenemen in het verhaal van de Schepenzaal. Ik hoop dat we er ook voor kunnen zorgen dat hij wordt opgenomen in het lesaanbod op middelbare scholen,” legt ze uit. “Je wilt er als museum voor zorgen dat je een plek bent waar informatie te halen valt, voor jong en oud. Hoe leuk zou het zijn om educatief aanbod te ontwikkelen waarbij je kijkt hoe de rechtspraak eeuwen geleden ging in vergelijking met nu? Misschien is er wel een samenwerking met een rechtbank mogelijk.”
Met elkaar, voor elkaar
De coronamaatregelen zijn ook voor Stedelijk Museum Kampen een bittere pil. De lagere aantallen bezoekers zorgen voor flinke inkomstenderving. Bovendien vindt Nynke het jammer dat ze een groot deel van haar team, vooral de oudere vrijwilligers, nog niet heeft kunnen ontmoeten. Nynke: “Een deel daarvan kan niet werken nu of durft het niet. De vrijwilligers zijn heel belangrijk voor het museum en het museum zeker ook voor hen. In het verleden maakte SMK echt deel uit van hun dagelijks leven, in die zin hebben we ook een belangrijke maatschappelijke functie. Ik zoek daarom ook in deze periode regelmatig contact of maak een videoboodschap.”
Ze is ‘hartstikke blij’ dat het museum na de gedeeltelijke lockdown in aangepaste vorm weer open kan. Nynke: “Daar doe je het uiteindelijk voor: om tentoonstellingen te laten zien. Er gaat veel tijd, aandacht en liefde vooraf aan het maken van een tentoonstelling. Dan wil je gewoon dat hij open kan!” Een vol museum zonder coronabeperkingen lijkt haar heerlijk. “Ik denk steeds: het kan alleen maar beter worden.”
Ik wil zorgen dat we een belangrijke positie innemen als culturele instelling in Kampen, maar ook daarbuiten.
Nynke’s ambitie is een stevig museum neer te zetten, dat ‘klaar is voor de toekomst’. Nynke: “Ik wil zorgen dat we een belangrijke positie innemen als culturele instelling in Kampen, maar ook daarbuiten. Vooral wil ik mooie verbindingen aangaan. Misschien is dat wel typisch Kampens, dat je gericht bent op het mét elkaar en vóór elkaar te doen. Stedelijk Museum Kampen doet écht leuke dingen, dat moeten we gaan uitdragen.”
In de rubriek Follow Up geven we gezicht en vervolg aan vacatures waarvoor via onze site is geworven. Heb jij ook een nieuwe baan gevonden via Culturele vacatures en vind je het leuk om mee te doen? Mail naar follow-up@culturele-vacatures.nl!