Actuele maatschappelijke thema’s adresseren door de ogen van kunstenaars, dat is wat Nina Folkersma (1969) wil. Als directeur van Amsterdam Art bevindt ze zich in een ideale positie om de ontwikkelingen in de Amsterdamse kunstwereld te volgen – én te sturen. “We zitten op een cruciaal moment: het openbreken van de geschiedenis en van dat witte, westerse, mannelijke dominante verhaal. Het interesseert mij enorm hoe dat vorm gaat krijgen.”
In haar een-na-laatste jaar kunstgeschiedenis realiseert Nina Folkersma zich iets. Ze is veel meer geïnteresseerd in de hedendaagse kunst van haar tijdgenoten dan in het werk van de kunstenaars uit haar studieboeken. Ze maakt op dat moment de tentoonstelling Babies & Bambies bij Arti et Amicitiae, vertelt ze. “Dat beviel mij zó ontzettend goed. Ik dacht: dít is wat ik wil, thematische tentoonstellingen maken die gaan over iets wat zich afspeelt in de wereld, en dat adresseren door de ogen van kunstenaars.” De manier waarop actuele thema’s in de hedendaagse kunst worden behandeld, fascineert haar tot op de dag van vandaag. “Dat zit in mijn DNA. Het blijft me nieuwsgierig maken.”
Je moet de kunstgeschiedenis altijd herschrijven
en opnieuw bekijken, ook vanuit het hedendaagse.
De kunstgeschiedenis herschrijven
“Je bemiddelt tussen de wereld van de kunstenaar en de wereld van het publiek, en je probeert dat te vertalen,” beschrijft Folkersma de aantrekkingskracht van het curatorschap. “Het ene moment vind ik het leuk om wat dichter naar de kunstenaar toe te kruipen, soms ga ik iets meer aan de kant van het publiek staan.” Daarbij is het belangrijk goed in het oog te houden dat onze blik op kunst uit het verleden is vertekend, legt ze uit. “Je moet de kunstgeschiedenis altijd herschrijven en opnieuw bekijken, ook vanuit het hedendaagse.” Bij het maken van De tranen van Eros: Moesman surrealisme en de seksen voor het Centraal Museum maakte Folkersma daarom expliciet een koppeling met andere, vrouwelijke surrealisten uit de tijd van Moesman én het heden. Folkersma: “Ons idee van wat het surrealisme is, is erg bepaald door wat kunsthistorici in boeken hebben geschreven – en dat is erg gekleurd. Wit gekleurd, west gekleurd, mannelijk gekleurd. Terwijl: dat is een vorm van geschiedvervalsing. Er waren ook veel vrouwelijke kunstenaars, die heel andere aspecten van het surrealisme naar voren brachten. Ik merkte dat ik dat als kunstgeschiedenisstudent nooit had meegekregen. Terwijl het ongelofelijk interessant en actueel is.” Een voorbeeld: “De discussie over gender en genderfluïditeit speelde in de jaren ’30 al bij Claude Cahun en andere vrouwelijke surrealisten.”
In de hedendaagse kunstwereld is op dit moment een interessante beweging gaande, meent Folkersma – het is een van de redenen dat ze de overstap maakte naar Amsterdam Art. “We zitten op een cruciaal moment: het openbreken van de geschiedenis en van dat witte, westerse, mannelijke dominante verhaal. Het interesseert mij enorm hoe dat vorm gaat krijgen.” Amsterdam is voor het volgen en stimuleren van die verandering voor haar de juiste plek. Folkersma: “Ik heb altijd een enorme liefde gehad voor de Amsterdamse kunstwereld. Ik zit hier al 25 jaar – dit is mijn wereld, mijn familie.” En al lijkt Amsterdam Art voor de buitenwereld soms een beurs, het is een ‘nieuw model’ waardoor een verbinding wordt gelegd tussen zowel de grote musea, academies en residencies, als de project spaces én galeries in de stad, stelt ze. “Ik vind het spannend om naar de Amsterdamse kunstwereld te kijken als één ecosysteem, waarin alle spelers met elkaar samenhangen en elkaar nodig hebben.” Die samenhang wil ze als directeur ook uitdragen. “Ik vind het belangrijk dat de onderlinge solidariteit van het hele veld gevoeld gaat worden.”
De kunstwereld trok mij aan, het was een wereld
van geestelijke rijkdom en vrijheid
waar ik bij wilde horen.
Geen eilandje
Folkersma kreeg haar fascinatie voor kunst van huis uit mee. Folkersma: “Mijn moeder was bibliothecaresse – ik ben een beetje opgegroeid in een bibliotheek. Zij nam mij ook vaak mee naar tentoonstellingen: naar het Stedelijk Museum in Amsterdam, naar Chambres d’Amis van Jan Hoet. De kunstwereld trok mij aan, het was een wereld van geestelijke rijkdom en vrijheid waar ik bij wilde horen.” Folkersma zag voor zichzelf geen toekomst weggelegd als kunstenaar, dus koos ze voor de studie kunstgeschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam. Ze behaalde haar master cum laude. Vervolgens werd ze toegelaten tot het exclusieve Curatorial Programme bij De Appel, een nieuwe opleiding voor zelfstandig curators. “Dat bestond eigenlijk nog maar amper: curatoren werkten in musea, met collecties,” herinnert Folkersma zich. “Werken met levende kunstenaars, daar samen een verhaal mee maken, dat was nog best wel nieuw gebied.”
Hierna werkte Folkersma zes jaar als schrijver en redacteur voor Metropolis M., een tweemaandelijks tijdschrift over hedendaagse kunst. In 2003 richtte ze een eigen projectruimte mét café op, ‘Quarantine Series’, waarmee ze zich richtte op internationale hedendaagse kunstprojecten, culturele evenementen en grafisch ontwerp. In de jaren die volgden cureerde ze vele gerenommeerde tentoonstellingen. Zo was er Once in A Lifetime in de Oude Kerk, over de vergankelijkheid van het leven. Mensen laten zich in het leven leiden door toevalligheden, was de premisse. De tentoonstelling was een aansporing om, gedreven door het besef dat alles voorbijgaat – de mooie, maar ook moeilijke momenten van ieders unieke leven – bewust in het leven te staan. Folkersma werkt als (gast)curator o.a. voor het S.M.A.K. in België, Museum Boijmans Van Beuningen, West Den Haag en het Centraal Museum.
Courtesy Gladstone Gallery New York / Brussels
In 2013 werkte ze samen met cultureel ondernemer Johan Idema aan De Grote Kunstshow, waarin kunstwerken in het theater werden gepresenteerd om bezoekers op een nieuwe, aansprekende manier te laten zien hoe divers, maar ook actueel en geëngageerd kunst kan zijn. Folkersma: “Ik denk dat het voor veel mensen een toegang tot de kunstwereld kan zijn om te beseffen dat kunst dáárover gaat en niet op een eilandje zit.” Door met de klassieke museale presentatievorm te breken, maakte ze ruimte voor een gesprek over kunst en de kunstzinnige ervaring. Experts, kunstenaars, acteurs en radiomakers deelden hun opvattingen over de geselecteerde werken en hielpen het publiek zo ontdekken dat er meerdere interpretaties van een werk kunnen en mogen bestaan. Folkersma: “We wilden laten zien dat er niet één waarheid is over wat een kunstwerk is: het is geen puzzel waarvan je de oplossing moet zien te vinden. Dat je kan denken: ik mag er echt zélf van alles bij denken en voelen. Er is een veelheid mogelijk. Dat plezier, die vrijheid, díe wil ik meegeven.” In 2015 organiseerde ze voor ArtTable Nederland (een netwerkorganisatie voor vrouwelijke professionals in de beeldende kunst) bovendien een internationaal symposium over macht, vrouwen en de kunstwereld. In februari dit jaar trad ze ten slotte aan als directeur van Amsterdam Art.
Er is een veelheid mogelijk. Dat plezier, die vrijheid, díe wil ik meegeven.
Amsterdam Art Week
Toen de organisatie in 2011 werd opgericht was het doel om het potentieel aan creatief talent van de stad een podium te geven en meer publiek te trekken. Het hele jaar lang initieert en stimuleert Amsterdam Art samenwerkingen tussen Amsterdamse kunstinstellingen en brengt het kunstenaars en tentoonstellingen onder de aandacht. Tijdens het Amsterdam Art Weekend openen vervolgens een keur aan hedendaagse Amsterdamse kunstinstellingen hun deuren voor het grote publiek. Folkersma wil naast deze activiteiten voortaan ook agenderend zijn. Vanaf de volgende editie van de Art Week wil ze daarom steeds een conferentie, symposium of eigen tentoonstelling organiseren over een actueel maatschappelijk thema. Ook wil ze als organisatie een eigen artistiek-inhoudelijke visie uitstralen en de kunstenaar centraler stellen bij samenwerkingen en presentaties.
Het Amsterdam Art ‘Weekend’ is dit jaar verlengd tot een ‘Week’ en vindt plaats van 17 tot 27 juni. Folkersma kijkt ernaar uit. “Het leuke is dat iedereen hun beste beentje voor wil zetten. De deelnemende instellingen bewaren hun mooiste programma’s, hun beste kunstenaars en hun meest bijzondere events voor dit evenement.” Het publiek kan ook niet wachten, merkt ze. “Iedereen staat te trappelen om weer kunst te zien, om gevoed te worden.” Ze hoopt dat het programma ondanks de coronamaatregelen optimaal doorgang kan vinden. “We hebben een veelomvattend en fijnmazig programma gemaakt over de tien dagen. We zijn heel optimistisch: het wordt misschien complex, maar we hebben er ongelofelijk veel zin in.”
In de rubriek Follow Up geven we gezicht en vervolg aan vacatures waarvoor via onze site is geworven. Heb jij ook een nieuwe baan gevonden via Culturele vacatures en vind je het leuk om mee te doen? Mail naar follow-up@culturele-vacatures.nl!