Gisteren verdedigde ze haar proefschrift, maar daarvoor al had ze haar droombaan te pakken. Sinds twee maanden is Marenne Zandstra (39) – what’s in a name – aan de slag als Conservator Archeologie in Museum Het Valkhof in Nijmegen. ‘Zelf het veld in als archeoloog is niet helemaal mijn ding. Het ligt mij beter om het verhaal uit de vondst te halen, dan om de vondst uit de grond te halen.’ Aan welke projecten werkt Marenne op dit moment? En welke loopbaan heeft ze bewandeld voordat ze met deze baan van start ging?
Wat dacht je toen je de vacature tegenkwam?
Vanuit mijn netwerk wist ik al dat deze vacature op handen was. Toen ze ook daadwerkelijk officieel uitgeschreven werd, kreeg ik deze vrijwel direct onder ogen. En ik stond al in de startblokken om te reageren, want het was een kans die zich maar eens in de zoveel jaar voordoet.
Waarom besloot je te solliciteren?
Het klinkt cliché, maar dit is een droombaan voor mij. Terugkijkend lijkt het alsof alle keuzes die ik in het verleden gemaakt heb, wat betreft opleidingen en stages, hiertoe moeten hebben leiden. Dat is makkelijk praten achteraf, maar ik denk wel dat ik het geluk een klein handje geholpen heb door bepaalde keuzes te maken. Zoals het indienen een stageverzoek bij het archeologische projectbureau Auxilia, destijds onderdeel van de Radboud Universiteit in Nijmegen.
Wat ik wel wat ongemakkelijk vond tijdens de sollicitatieprocedure: het wereldje is klein, dus je concurreert vaak met mensen met wie je samenwerkt of die je regelmatig spreekt bij congressen en dergelijke. Je gunt elkaar die baan, maar jezelf toch ook.
Waarom past deze baan bij je?
Het Romeinse verleden van ons land fascineert me, daarom ben ik Romeinse archeologie gaan studeren. Maar ik vind het van essentieel belang dat kennis niet alleen vergaard, maar ook gedeeld en verspreid wordt. Ik vertel juist graag het verhaal over dat Romeinse verleden aan een breed publiek. In deze baan kan ik die vertaalslag maken, kan ik als een soort tolk optreden en de mensen van nu vertellen over de mensen van toen.
Wat doe je en wat houdt je functie in?
Als Conservator Archeologie ben ik eigenlijk een soort intermediair tussen de archeologische collectie van het museum en het publiek. Deze collectie heeft als zwaartepunt de Romeinse overblijfselen die in Nijmegen en omgeving zijn verzameld. Het tentoonstellen en het beheren van de archeologische collectie zijn mijn kerntaken. Maar daar komt veel meer bij kijken dan afgezonderd in een depot objecten uit de kast halen en onderzoeken.
Hoe bevalt het je op deze plek en in deze functie?
Zoals gezegd, het is voor mij een lot uit de loterij. Ik werk er pas sinds medio september, maar ik ervaar Museum Het Valkhof (MHV) als een hele fijne werkplek. In alle lagen zijn de collega’s heel enthousiast, vriendelijk en behulpzaam. MHV staat aan de vooravond van grote veranderingen, het is een hele spannende tijd om nu in te stappen. Gelukkig heb ik nog een paar maanden de tijd gekregen om te leren van mijn voorgangers, die binnenkort met pensioen gaan. Zij en de rest van het museumteam hebben me met open armen ontvangen en proberen me zo veel mogelijk te helpen bij het vinden van mijn weg en plek in het MHV.
Op wat voor manier kende je Museum Het Valkhof?
Als scholiere bezocht ik al met een excursie de directe voorganger van Museum Het Valkhof, het voormalige Museum Kam, en dat terwijl ik niet in de regio Nijmegen ben opgegroeid. In latere jaren heb ik Museum Het Valkhof en het bijbehorende depot en bibliotheek regelmatig bezocht, vooral tijdens mijn promotieonderzoek aan de Radboud Universiteit. Het voelde vertrouwd als ik de zalen weer binnenkwam en bijvoorbeeld langs de in het oog springende maskerhelmen of de Godenpijler, een ander topstuk, liep. Alsof ik bij oude vrienden op bezoek ging.
Heb je van huis uit ook liefde voor cultuur en geschiedenis meegekregen? Zo ja, hoe?
Mijn fascinatie voor de Romeinse tijd heeft wortel geschoten toen ik als ongeveer tienjarige met mijn ouders op bezoek was in het archeologisch park bij het Oostenrijkse Carnuntum. Een Romeinse grafsteen waarop de ingebeitelde tekst steeds kleiner en slordiger werd, omdat de steenhouwer ruimte tekort kwam, is mij in het bijzonder bij gebleven. Dit object overbrugde voor mij ineens tweeduizend jaar afstand in tijd. Het besef dat mensen van toen soms sterk op mensen van nu leken, maar ook vaak van hen verschilden, is me bijgebleven.
Ik was niet een kind dat over de akkers zwierf en met oude pijpenkopjes of iets dergelijks thuiskwam. Ik was meer van de boeken en verhalen. Als kind las ik graag historische romans en ik was, zo moet ik bekennen, een groot fan van de Indiana Jones-films, omdat daarin geheimen en verborgen informatie uit het verleden opgespoord en ontsloten werden.
Mijn ouders hebben mij en mijn zus altijd gestimuleerd om te doen waar ons hart lag, maar ze hebben me ook gewaarschuwd dat het vinden van een baan in de archeologie lastig zou zijn.
Wat is verder je achtergrond qua werk en opleiding?
Tijdens mijn eerste universitaire studie Algemene Letteren aan de Universiteit Utrecht deed ik de specialisatie Geschiedenis van de Oudheid & Antieke Cultuur. Na een kort avontuur als docent Latijn ben ik weer gaan studeren, ditmaal Archeologie aan de Vrije Universiteit in Amsterdam. Via een stage kwam ik in Nijmegen terecht, waar ik na het afronden van mijn tweede universitaire studie aan de slag kon als archeologisch specialist bij Auxilia, het voormalige archeologische projectbureau van de Radboud Universiteit. In 2013 heb ik een onderzoekspositie als promovendus weten te bemachtigen aan diezelfde universiteit. Binnenkort mag ik mijn proefschrift verdedigen. Na afloop van mijn aanstelling als promovendus heb ik als projectmedewerker bijgedragen aan het opstellen van het nominatiedossier voor de Neder-Germaanse Limes als UNESCO-Werelderfgoed en als archeoloog aan een pilot-project voor het Provinciaal Depot voor Bodemvondsten van Gelderland.
Mijn promotieonderzoek heeft als onderwerp welke soldaten in het leger zaten in de provincie Neder-Germanië van het Romeinse Rijk tijdens de 1ste eeuw na Chr. Uit mijn onderzoek blijkt dat dit leger veel diverser is dan tot nu toe werd aangenomen. Het waren niet alleen Bataven en mannen van verwante stammen, maar ook mannen uit alle uithoeken van het rijk, van Spanje tot Noord-Duitsland en van de Britse Eilanden tot in Bulgarije. Ik heb vooral publicaties doorgewerkt op zoek naar beschrijvingen van archeologische stukken die aanwijzingen geven over de verschillende legeronderdelen en de herkomst van die soldaten en de mensen die in hun kielzog volgden. Die aanwijzingen heb ik gevonden in onder meer stukken serviesgoed, helmen, wapens, paardentuig en kledingspelden (fibulae). Als je bijvoorbeeld een fibulatype vindt aan de Rijn dat verder hoofdzakelijk bekend is uit Spanje, mag je aannemen dat deze hier is beland in de bagage van iemand die daar vandaan komt of een connectie heeft met die regio. Fibulae werden namelijk in de 1ste eeuw na Chr. niet breed verhandeld.
Serviesstukken en wapenuitrusting kunnen op hun beurt voorzien zijn van de ingekraste naam van de oorspronkelijke eigenaar. Zo vond ik in de literatuur een beschrijving van een scherf aardewerk met een ingekraste naam (graffito), die eerder was geïnterpreteerd en vertaald als van de Bataaf. Ik ontdekte dat er Baton- stond, verwijzend naar de naam Bato, een eigennaam die relatief veel voorkwam in de Balkan. Dat was een van de mooiste vondsten.
Ik ben een intermediair tussen de archeologische collectie van het museum en het publiek
Wat heb je concreet aan die achtergrond in deze functie?
Met name dankzij de werkzaamheden die ik in de afgelopen tien jaar onder de vlag van de Radboud Universiteit heb mogen uitvoeren, heb ik buiten mijn ontwikkeling tot specialist Romeinse tijd, ervaring op kunnen doen met het schrijven van verschillende publicaties en verzorgen van lezingen voor zowel vakgenoten als voor een breder geïnteresseerd publiek en met het organiseren van congressen. Dat heeft mij niet alleen inhoudelijk maar ook op andere vlakken geschikt gemaakt voor deze diverse functie.
Wat is de betekenis van het museum voor Nijmegen en omgeving?
De collectie van MHV beslaat archeologie, oude kunst en moderne kunst. Die combinatie maakt het museum uniek. Samen vertellen deze afdelingen het verhaal van meer dan 5000 jaar geschiedenis van in het bijzonder Nijmegen maar ook de wijdere omgeving. Ik vind het belangrijk dat mensen iets geleerd hebben van hun bezoek aan het museum, maar ook dat ze zijn verrast, verwonderd, en dat ze aan het denken zijn gezet.
Wat is het grootste verschil met je vorige baan?
In mijn vorige aanstellingen bestonden mijn werkzaamheden vooral uit het schrijven van rapportages en andere wetenschappelijke stukken. Nu zijn mijn werkzaamheden zo veel diverser. Zo heb ik bijvoorbeeld in een week een lezing gegeven tijdens de Romeinendag die in MHV plaatsvond, ben ik daags erna afgereisd naar Leiden voor een overleg met een collega-conservator, die net als wij in het MHV een tentoonstelling over de Romeinse rijksgrens, de Limes, voorbereidt, over hoe we elkaar daarin kunnen versterken. Ook had ik een afspraak met een studente over een stageplaats, en heb ik verder gewerkt aan een overzicht van de stukken aardewerk in onze collectie voor de herinrichting van het oude Museum Kam, dat onderdeel vormt van MHV.
Volgende week staan onder andere de fysieke herinrichting van de zaal die het verhaal vertelt van de vroegste geschiedenis van de steentijd tot de Romeinse tijd op mijn agenda, alsook een rondleiding voor studenten van de Radboud Universiteit. Aan het schakelen tussen de vele verschillende projecten en werkzaamheden moet ik nog wel even wennen, maar het geeft me aan het eind van de dag wel een heel rijk gevoel.
Wat is een grote uitdaging in deze baan bij MHV?
Voor mij: prioriteiten stellen, genoeg tijd reserveren voor alle verschillende onderdelen en taken. Binnenkort gaan mijn collega-conservatoren Archeologie met pensioen en krijg ik er uren bij, maar ook meer taken, dus dat wordt inderdaad een uitdaging. En meer gezamenlijk: het museum samen met de directe omgeving weer opnieuw op de kaart zetten.
Doe je er nog dingen naast? Zo ja, wat dan?
Eigenlijk doe ik er geen dingen naast, ook omdat ik van mijn hobby mijn werk heb gemaakt. Daarnaast heb ik aardig wat reistijd, maar daar zal een verhuizing verandering in gaan brengen. Ik merk dat ik moet opletten dat ik genoeg tijd vrij maak voor familie en vrienden. Daarbij speelt momenteel ook mee dat ik kort geleden mijn proefschrift heb voltooid; dat heeft veel tijd en energie gekost de afgelopen jaren.
Op welk project van MVH verheug je je in het bijzonder komende tijd?
Er staan grote veranderingen op stapel voor MHV. Na een bestuurlijke crisis een paar jaar geleden, zijn veel plannen een tijd in de ijskast gezet. Er staat nu een nieuw team aan het roer. Als alle lichten straks op groen staan, wordt het museum verbouwd. Het plan is om de gevelpartij als het ware open te breken en het museumcafé naar voren te brengen, zodat geheel een meer uitnodigende uitstraling te geven. De opstelling van de archeologische collectie zal na twintig jaar ook volledig worden vernieuwd. Ik zal graag mijn deel bijdragen aan het opnieuw op de kaart zetten van MHV en wil daarbinnen het verhaal van prehistorisch en Romeins Nijmegen en omstreken verder en breder te vertellen.
In 2021 organiseert MHV een tentoonstelling over de Romeinse rijksgrens, de Limes. In dat jaar zal de Limes die door ons land en het aangrenzende deel in Duitsland loopt, als het dossier wordt goedgekeurd, de status van Werelderfgoed door UNESCO worden toegekend. Het nominatieproces is in volle gang, en wij zijn ook al druk bezig met de voorbereidingen voor deze tentoonstelling. Het centrale thema is migratie, ook een actueel onderwerp. Ik ben al jarenlang bezig met de Limes en vindt het mooi dat ik die kennis nu voor deze tentoonstelling kan inzetten.
In de rubriek Follow Up geven we gezicht en vervolg aan vacatures waarvoor via onze site is geworven. Heb jij ook een nieuwe baan gevonden via Culturele vacatures en vind je het leuk om mee te doen? Mail naar follow-up@culturele-vacatures.nl!