Eén jaar corona: over het vacature-aanbod tijdens het ‘coronajaar’

Het Noordbrabants Museum, gesloten... (mei 2020)

Vorig jaar horen we in januari de eerste verontrustende berichten over het coronavirus, in februari is de eerste besmetting in Nederland een feit en in maart zitten we in lockdown. Door de ‘gesloten’ cultuursector komen culturele organisaties in financieel zwaar weer. Steunpakketten bieden soelaas, maar zijn voor sommigen ook slechts een druppel op een gloeiende plaat. Vanaf de zomer horen we veel over reorganisaties, waarbij gedwongen ontslagen vallen die iedereen pijn doen. Na een paar maanden waarin cultuurorganisaties gereguleerd open mogen zijn met maximale (=minimale) bezoekersaantallen moet alles in november toch weer helemaal op slot. Op welke manier hebben de onzekere tijden en financiële tekorten hun weerslag gevonden in het vacature-aanbod in de sector?

Grote lijn
De grote lijn is duidelijk: het aanbod op onze site is in de periode maart 2020 tot en met februari 2021 (verder: het ‘coronajaar’) met een derde afgenomen; het aantal vacatures was slechts 65% van het jaar daarvoor. Vooral de eerste lockdown in het voorjaar van 2020 veroorzaakt een daling in het vacature-aanbod. In maart daalt het na de afkondiging van de lockdown op 12 maart abrupt, met als dieptepunt de week van 23 maart waarin slechts 11 vacatures worden gepubliceerd. Culturele organisaties zijn duidelijk geschrokken en even met andere zorgen bezig… In april en mei blijft het aanbod laag met resp. 74 en 108 vacatures; minder dan een derde van het voorgaande jaar. Vanaf juni – als de eerste lockdown ten einde is – begint het aanbod langzaam op te klimmen van ongeveer de helft tot driekwart van het aanbod van 2019. De tweede lockdown, vanaf november, veroorzaakt duidelijk minder ‘paniek’ – organisaties zijn aan het reorganiseren, de stroom vacatures is ‘stabiel lager’. December maakt even een piek naar 90%, maar in januari en februari blijft het aanbod op ongeveer driekwart van het jaar daarvoor.

In normale tijden verschilt het aantal vacatures per maand op een golvende manier: de hoogste piek zit altijd in mei en juni, en vervolgens – meestal iets lager – aan het eind van het jaar, in oktober, november of december. Het diepste dal ligt altijd in augustus, gevolgd door een maand ergens begin van het jaar rond maart.

Welke waren er wel en welke niet? That’s the question….
Een afname met een derde van het aantal aangeboden vacatures op onze site is een fors verschil. De vraag welke vacatures er wel en welke er niet waren is aan de ene kant moeilijk, aan de andere kant makkelijk te beantwoorden. Er is uiteraard op alle fronten minder geworven. Er was simpelweg minder geld te besteden, dus zal over elke vacature iets langer dan normaal zijn nagedacht, gewikt en gewogen voordat zij werd uitgezet. Daarnaast zijn er altijd schommelingen te zien in de vraag naar bepaalde functies of soorten dienstverband, dus niet elke wijziging in de statistieken komt op het conto van corona. Dat in acht genomen, kunnen we van een aantal verschillen wel aannemen dat ze door de lockdowns en inkomstenderving zijn veroorzaakt, of juist aan de invloed ervan zijn ontkomen.

Stilte – en een oorverdovend applaus – bij Theater aan de Parade in ’s-Hertogenbosch (mei 2020)

Minder publiek = minder publieksfuncties
Voor een behoorlijk aantal functies binnen een organisatie moet natuurlijk toch opvolging gevonden worden als mensen om welke reden dan ook vertrekken. We zien dat er met name wordt geworven voor management- en directiefuncties en ondersteunende functies. Ook Marketing- & Communicatiefuncties blijven om invulling vragen, vermoedelijk ook juist door de toename van online activiteiten.

De functies waar duidelijk minder vraag naar was, waren met name horeca- en hospitality-functies. Die waren niet nodig omdat er geen bezoekers waren om te bedienen. Er vonden bijvoorbeeld geen festivals plaats, dus er was ook geen vraag naar tijdelijke festivalmedewerkers die normaal gesproken alles goed laten verlopen tijdens het festival. De functies die direct met het publiek te maken hebben vielen weg. Dat wordt ook weerspiegeld in de veranderingen in de vraag naar verschillende soorten dienstverband.

Minder vraag naar oproepkrachten, vrijwilligers en stagiair(e)s
Als we naar het soort dienstverband kijken, is voor het verschil tussen het coronajaar en eerdere jaren de relatieve daling het meest indicatief. Over de hele linie daalde het aanbod naar 65% van het jaar daarvoor. Het aanbod van parttime functies is in het coronajaar 68% van het voorgaande jaar en wijkt maar 3% daarvan af. Dit bleef dus in een ‘normale’ verhouding ten opzichte van het totale aanbod. De grootste afwijkingen zitten bij de aantallen vacatures voor oproepkrachten (‘flexibel’), vacatures voor vrijwilligerswerk en stage-vacatures.

De categorie ‘flexibel’ betreft oproepkrachten, en daar zitten veel horeca- en hospitality-functies bij, zoals we eerder constateerden een functiegroep die veel geleden heeft. Het aanbod in deze categorie was slechts 34% van het voorgaande jaar. Op onze site gaat dit wel om kleine aantallen, het aanbod hiervoor is altijd maar zo’n 2% van ons totale aanbod.

Ook de vraag naar vrijwilligers daalt, en is er in mei zelfs helemaal niet. Veel vrijwilliger-vacatures zijn voor festivalmedewerkers, en tijdens de lockdown in het voorjaar wordt duidelijk dat de festivals niet door zullen gaan. Normaal wordt daarvoor juist in het voorjaar geworven. Daarnaast speelt mogelijk dat bijvoorbeeld bij musea vaak 65-plussers de vrijwillige functies vervullen, mensen uit een risicogroep, waardoor de vraag waarschijnlijk ook getemperd wordt. Deze categorie betreft echter ook kleine aantallen; normaal zo’n 4% van ons aanbod.

Het stage-aanbod is in het coronajaar 40% van het voorgaande jaar: er werden 132 stages aangeboden in plaats van 334, een forse daling. In april 2020 is er op onze site zelfs helemaal geen aanbod van stage-vacatures. Organisaties zien het duidelijk niet zitten om stagiaires in deze tijd op te leiden op afstand via Zoom of andere online tools. In mei en juli neemt het aanbod weer toe, maar dit is begrijpelijk: in die maanden is de vraag naar stagiair(e)s altijd het grootst in verband met de start van het nieuwe school-/collegejaar in september. Vanaf augustus neemt de vraag weer af, met weer even een piek in december, ook een maand waarin altijd veel stagiair(e)s gezocht worden.

Een vreemd verschijnsel is het grote aantal vacatures voor onbezoldigde functies, veelal bestuursfuncties. Dit neemt zelfs toe: het aanbod is in het coronajaar 105% van het voorgaande jaar. Wij kunnen dit niet goed verklaren.

Musea leveren (op onze site) het meest in op personeel
Een andere verdeling die wij bijhouden is tussen de vacatures die worden aangeboden door musea, podiumkunsten-organisaties en andere organisaties (‘cultuursector algemeen’). Als we ook daar kijken naar de verhouding ten opzichte van de gehele daling (65% ten opzichte van vorig jaar), is het aanbod van musea het meest gedaald: naar 58% ten opzichte van vorig jaar. De podiumkunsten dalen in overeenkomst met de algemene lijn (65%) en de ‘cultuursector algemeen’ zit er net iets boven met 73% – daar ‘verdwenen’ in verhouding dus iets minder vacatures. De conclusie die daaruit getrokken kan worden, is dat musea het meest hebben moeten inleveren op personeel, maar de verschillen niet heel groot zijn.

Het Van Gogh Museum in Amsterdam, zonder rij voor de deur en binnen slecht een paar bezoekers (oktober 2020)

Reorganisaties
Tot slot zit een deel van de ‘verdwenen vacatures’ in het ontbrekende aanbod van organisaties die moesten reorganiseren of zelfs moesten sluiten. Het aantal sluitingen is tot nu toe gelukkig beperkt gebleven, maar reorganisaties waren er veel, ondanks alle noodhulp. Voor een groot aantal van deze organisaties publiceren wij normaal gesproken elke maand wel één of meer vacatures, maar nu in de hele periode slechts één of enkele. Een willekeurige greep uit de betreffende organisaties (en berichten over reorganisaties en noodgedwongen ontslagen):

  • Anne Frank Stichting (Persbericht Anne Frank Stichting, 28 oktober 2020: Er zullen 15 fulltime arbeidsplaatsen verdwijnen, dat is bijna een vijfde van de medewerkers. Gedwongen ontslagen kunnen helaas niet voorkomen worden.)
  • De Nieuwe Kerk en Hermitage Amsterdam (Persbericht Hermitage Amsterdam, 8 oktober 2020: Een reorganisatieplan dat een horizon biedt om door deze crisis heen te komen is noodzakelijk. Naast kostenbesparingen en andere ingrepen zullen elf vaste arbeidsplaatsen komen te vervallen, bijna 25% van het totaal.)
  • Het Koninklijk Concertgebouw (Persbericht Koninklijk Concertgebouw, NRC 09-07-2020: Na het advies van de ondernemingsraad neemt de directie van het Concertgebouw een definitief besluit over de omvang van de bezuinigingen en over hoeveel van de huidige 320 arbeidsplaatsen (155 FTE) verloren zullen gaan.)
  • Museum Het Rembrandthuis (Persbericht Rembrandthuis, 18 augustus 2020: De noodgedwongen reorganisatiemaatregelen zullen grotendeels per 1 januari 2021 in werking treden. Hierbij zal de formatie worden ingekrompen van 28 fte naar 18,5 fte en verliezen 11 van de 44 medewerkers hun baan. Dit betreft zowel medewerkers met tijdelijke contracten als vaste medewerkers wier functie vervalt.)
  • Paradiso (Nu.nl: Paradiso kondigde aan dat 10 procent van de vaste contracten wordt beëindigd. Bovendien worden de tijdelijke contracten al sinds april niet meer verlengd. In totaal verdwijnen daardoor 60 van de 230 banen.)
  • Poppodium 013 (Nu.nl: Poppodium 013 moet noodgedwongen per 1 oktober 2020 tien mensen laten gaan.)
  • Science Center NEMO (Persbericht NEMO, 15 juli 2020: Bij deze noodgedwongen reorganisatie zullen zo’n 30 van de 104 vaste formatieplaatsen verdwijnen en hierdoor verliezen rond de 50 medewerkers hun baan. De medewerkers met tijdelijke contracten kregen al eerder te horen dat deze niet meer worden verlengd.)
  • Theater Carré (Nu.nl: Theater Carré ontslaat kwart van werknemers.)
De piano waar altijd door iedereen op gespeeld mag worden is tijdelijk niet bereikbaar bij Huis73 in ’s-Hertogenbosch (oktober 2020)

Tot slot
Het mag duidelijk zijn: de corona-crisis heeft de sector hard geraakt, ook wat arbeidsplaatsen betreft. Het vacature-aanbod lijkt op dit moment gelukkig weer wat aan te trekken: er is bijvoorbeeld deze maand weer een aantal horeca- en hospitality-vacatures gepubliceerd. Bovendien was het vacature-aanbod op onze site afgelopen week weer ‘ouderwets’ hoog.

Wij hopen – vanuit onze liefde voor de sector – dat de mensen die hierdoor geraakt zijn de sector niet de rug hebben toegekeerd, maar volhouden en dat we met elkaar als een feniks kunnen herrijzen. En er hopelijk zelfs een stapje beter uit kunnen komen!

Tekst en beeld: Jaconelle Stas-Schuffel, Culturele vacatures
Datum: 12/03/2021