Hoe houd je ouderen betrokken in een maatschappij die niet altijd rekening met hen houdt? Dat is de vraag die het team van Club Goud zichzelf iedere dag weer stelt. Wellicht ken je de organisatie van de Buitenconcerten bij zorginstellingen, die tijdens de coronapandemie als paddenstoelen uit de grond schoten. We spreken de oprichter, Moniek van Daal, op het gezellige kantoor van Club Goud in hartje Nijmegen.
Nijmegen dus, de stad waar Moniek al sinds haar studie Bedrijfscommunicatie verblijft en waar ze is begonnen als ondernemer: “Eerst voor ‘Tante Tonnie’ de website weet je wel, en zo begon het te rollen.” Samen met haar team weet ze sinds 2017 culturele instellingen, vrijwilligers, zorginstellingen en organisaties binnen het sociaal domein te verbinden om ouderen te blijven betrekken bij de maatschappij. Kunst en cultuur spelen daarbij een cruciale rol.
De zachtere kant
Enthousiast, gedreven en – volgens Moniek zelf – een spraakwaterval: de oprichter van Club Goud licht met haar persoonlijkheid de hele ruimte op. Lange tijd heeft ze allerlei communicatie-opdrachten in de regio Nijmegen uitgevoerd, met veel liefde en plezier. Mooie opdrachten, waar ze veel van geleerd heeft, maar ze mistte naar eigen zeggen de wat zachtere kant. “Het was heel inspirerend, maar het was ook heel commercieel. Ik dacht wel eens bij mezelf: ‘Nu ben ik echt geld aan het verdienen voor mensen die daar al heel veel van hebben.’” Daarop besloot ze om in haar vrije tijd als vrijwilliger in de ouderenzorg te gaan werken.
Ik dacht wel eens bij mezelf: ‘Nu ben ik echt geld aan het verdienen voor mensen die daar al heel veel van hebben.’
Wat haar opviel? Dat mensen naarmate ze ouder werden steeds meer het gevoel kregen aan de zijlijn te staan. Activiteiten waar men vroeger naartoe ging, werden steeds moeilijker om aan deel te nemen. “Ik werd daar een beetje kwaad van, want ik dacht: ‘Het zit ook in de manier waarop we het georganiseerd hebben.’” Daar besloot ze iets aan te gaan doen en dat werd Club Goud.
Kunst en cultuur als belangrijke pijler
“Bij Club Goud stellen we onszelf steeds de vraag: ‘Hoe zorg je ervoor dat ouderen zo lang en zoveel mogelijk onderdeel kunnen blijven van de maatschappij en er niet uitvallen zodra ze – bij wijze van spreken natuurlijk – met een rollator gaan lopen?’ Kunst en cultuur en vrijwilligerswerk hebben daar al vanaf het begin een hele belangrijke rol in gespeeld. Omdat we heel snel merkten dat kunst zo’n fantastisch middel is om mensen samen te brengen, om eenzaamheid tegen te gaan en een frisse wind door het hoofd te laten waaien. En vrijwilligerswerk omdat ik daar zelf uitkom. Met die twee ingrediënten verzinnen we steeds weer nieuwe manieren om ouderen te blijven betrekken bij de maatschappij.”
We merkten heel snel dat kunst een fantastisch middel is om mensen samen te brengen, om eenzaamheid tegen te gaan en een frisse wind door het hoofd te laten waaien.
Lang leve de cultuur
“We zetten projecten op met kunst- en cultuurpartijen. Nu werken we bijvoorbeeld aan een groot project ‘Lang Leve Cultuur’ waarin we met zoveel mogelijk kunst- en cultuurpartijen in Nijmegen bekijken hoe we er samen voor kunnen zorgen dat er meer programma is voor ouderen en dat de verschillende programma’s ook toegankelijker en beter vindbaar worden. Dergelijke programma’s jagen we aan: we verbinden de verschillende partijen en daarnaast zetten we ons netwerk binnen de ouderenorganisaties en contacten met ouderen in.”
Een groot succes van Club Goud is de Pop-up Expo. Een idee dat klein begon in coronatijd, toen bewoners van zorginstellingen gedwongen binnen moesten blijven en soms zelfs de eigen kamer niet mochten verlaten. “Dat ging door merg en been. Hoe konden we de mensen die in deze tijd binnen moesten blijven toch middels kunst raken, aanzetten tot nadenken, afleiden of iets moois bieden?” Als mensen niet naar het museum kunnen, dan komt het museum wat Club Goud betreft naar de mensen toe. “Het kan gewoon hè? Een museum kan gewoon naar een verzorgingshuis toe. Dat is helemaal niet zo ingewikkeld namelijk.”
Het kan gewoon hè? Een museum kan gewoon naar een verzorgingshuis toe. Dat is helemaal niet zo ingewikkeld namelijk.
Samen met Het Noordbrabants Museum maakte Club Goud een tentoonstelling die langs verschillende zorginstellingen door het land reisde. In samenwerking met ouderen en zorgmedewerkers werd de Pop-up Expo voorzien van een verdiepend randprogramma. Inmiddels hebben ook andere musea zich aangesloten bij het project, waaronder het Van Gogh Museum in Amsterdam en het Valkhofmuseum in Nijmegen.
Fouten durven maken
“Maar we doen natuurlijk ook dingen die voor geen meter lukken,” oppert Moniek zelf. “Zal ik ook een paar dingen vertellen die mis zijn gegaan? Dat is ook leuk! Soms zijn we als mens namelijk een beetje ‘manisch positief’, maar er gaat natuurlijk ook een hele hoop mis!” Zo ontstond het idee voor de Buitenconcerten in een weekend, tijdens de coronapandemie. Iemand uit een woonzorgcentrum had gevraagd of Club Goud niet iets met muziek in de binnentuin kon doen, nu de mensen zo gedwongen binnen zaten. Moniek zette een Facebookbericht uit en het eerste Buitenconcert geschiedde. “En toen kwam de NOS filmen, kwam het op het journaal.” Het nieuws van de Buitenconcerten verspreidde zich daarna als een razend vuur en door heel Nederland werden bewoners van zorginstellingen verblijd met de concerten. “Maar op een gegeven moment, hartstikke terecht, zeiden de muzikanten: ‘Ja, maar dit is ons werk en zo kunnen we geen geld verdienen.’ En ze hadden helemaal gelijk, dat was een ongewenst effect. Die muzikanten hadden natuurlijk ook geen werk meer en in ons format traden die allemaal gratis op. Dus toen hebben we gekeken hoe het anders kon en zijn we uiteindelijk gestopt.”
Soms zijn we als mens een beetje ‘manisch positief’, maar er gaat natuurlijk ook een hele hoop mis!
Van de ziel en van de kunst
Moniek is van mening dat er mooie bewegingen gaande zijn in het sociaal domein, waar verschillende takken van sport met elkaar verbonden worden: kunst en cultuur, onderwijs, zorg en andere maatschappelijke partners. Ze vindt het wel belangrijk dat de doelgroep altijd betrokken blijft bij het maken van projecten of plannen. “Stel je bijvoorbeeld eens voor dat ouderen zonder interesse in techno, voor jongeren een technofestival gaan opzetten, zonder die jongeren daarbij te betrekken. Dan snap je meteen dat dat gek is. Maar andersom hebben mensen soms wel de neiging om dat te doen.” Samen met mensen optrekken, dat is het devies. “Dat lukt ook niet altijd, maar het is wel belangrijk om dat steeds te proberen en ook te durven om mensen verantwoordelijkheid te geven. En dat het ook iets mag worden waarvan je zelf denkt: ‘O, dat had ik nooit zo gedaan.’”
Daarnaast vindt ze het belangrijk om te blijven genieten van het werk dat Club Goud doet: “Er zijn natuurlijk ook dingen sip en treurig in de ouderenzorg, maar er zijn ook heel veel mooie dingen. Het is jammer dat dat niet altijd zichtbaar is, want dat helpt ook niet voor de beeldvorming en het aantrekken van mensen. Daarom vind ik het ook belangrijk dat hetgeen wij doen leuk mag zijn, van de ziel en van de kunst, soms met gouden confetti: zo draag je iets bij aan het geheel.”
De meeste mensen in de cultuursector werken vanuit een grote passie voor hun beroep. Het zijn vaak bijzondere beroepen. In onze rubriek Close Up zoeken we uit wat deze beroepen inhouden.